"Dwa razy w życiu byłem zrujnowany. Raz, gdy proces przegrałem, i raz, gdy proces wygrałem" – w złotych myślach pisze Francois Marie Voltaire. Dlatego, aby uniknąć ruiny, warto wziąć pod uwagę mediację, która jest alternatywą, pozwalającą na uniknięcie procesu sądowego. 

Zdaję sobie sprawę z tego, że poruszane przeze mnie zagadnienia interesują wielu czytelników. Liczę się również z tym, że nie wszyscy czytali moje artykuły, i z tym, że niektóre szczegóły mogły ulecieć z pamięci lub mogły być mniej zrozumiałe. Stąd niektóre konieczne powtórzenia. To, o czym piszę w moim dzisiejszym i następnym artykule, jest uszczegółowieniem i podsumowaniem informacji o mediacji, ze szczególnym uwypukleniem korzyści płynących z procesu mediacji.

O tym, w jaki sposób należy szukać i wybierać mediatora, pisałam w ostatnim artykule. Po znalezieniu właściwej osoby, obydwie zainteresowane strony powinny skontaktować się z wybranym mediatorem i wyrazić zgodę na uczestniczenie w procesie mediacji. Regułą jest, że mediator prosi strony o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego historii ich związku oraz aktualnej sytuacji, szczególnie majątkowej. W większości przypadków przed rozpoczęciem sesji mediacyjnych mediator spotyka się z każdą ze stron oddzielnie. Pozwala mu to dowiedzieć się o tym, jakie kwestie będą dyskutowane w czasie sesji, i daje stronom szanse na zadawanie pytań. Takie wstępne spotkanie trwa z reguły od jednej do półtorej godziny.
Każda ze stron przed przystąpieniem do sesji mediacyjnej podpisuje umowę (Agreement to Mediate), która definiuje warunki mediacji. Typowa umowa mediacyjna określa, kto będzie brał udział w sesjach i na jakich warunkach, stwierdza, że mediacja jest procesem dobrowolnym i w każdej chwili może ulec zakończeniu przez każdą ze stron oraz mediatora. Przypomina stronom, że mediator nie występuje jako prawnik dla żadnej ze stron i zachęca je do poszukania niezależnej porady prawnej. Umowa zobowiązuje strony do pełnego ujawnienia swojej sytuacji finansowej, wyjaśnia, że mediacja nie kończy się podpisaniem wiążącej umowy, a jedynie rozwiązaniem kwestii spornych, prowadzącym do spisania umowy po zakończeniu procesu mediacji, oraz reguluje kwestię honorarium mediatora. W umowie zarówno mediator, jak i obydwie strony zobowiązują się do zachowania tajemnicy, czyli niewyjawiania nikomu treści dyskusji, aczkolwiek, o ile zajdzie taka potrzeba, strony udzielają mediatorowi pozwolenia na komunikowanie się z ich prawnikami (lub innymi profesjonalistami, których opinia potrzebna jest do osiągnięcia konstruktywnych rozwiązań, jak np. rzeczoznawcami nieruchomości lub planów emerytalnych). Poza tym jednym wyjątkiem, w zdecydowanej większości przypadków treść dyskusji mediacyjnej nie może być ujawniona nawet przed sądem.

Czas trwania sesji mediacyjnych oraz ich liczba zależą między innymi od stopnia skomplikowania problemów, które należy rozwiązać, liczba kwestii spornych i poziomu antagonizmu między stronami. Znajomość prawa rodzinnego przez zainteresowanych upraszcza sprawę i przyspiesza osiągnięcie rozwiązań.
Z reguły w trakcie sesji obydwie strony i mediator rozmawiają w jednym pokoju, ale bywa, że ze względu na znaczny poziom konfliktu, a czasami wręcz agresji, małżonkowie muszą przebywać w osobnych pomieszczeniach. Mediator wówczas kursuje między nimi. Mediator powinien umieć załagodzić konflikty między stronami (niejednokrotnie nierozmawiającymi ze sobą), stworzyć warunki, w których strony mogą ze sobą rozmawiać bez kłótni i ukierunkować ich wysiłki w stronę szukania konstruktywnych rozwiązań. Wielką korzyścią dla stron jest sytuacja, w której mediator potrafi udzielić informacji o obowiązującym w Ontario prawie rodzinnym.
Po zakończeniu mediacji, mediator sporządza dokument (memorandum of understanding), który wyszczególnia, jakie kwestie zostały rozwiązane i w jaki sposób. Nawet jeżeli małżonkowie nie osiągnęli porozumienia we wszystkich sprawach i jakaś kwestia musi zostać rozwiązana w przyszłości, bądź to przy ponownym użyciu mediacji, bądź to przy użyciu tradycyjnego procesu prawnego, prawie zawsze mediacja przybliża strony do celu, jakim jest ostateczne rozsupłanie zobowiązań wynikających z rozpadu związku i możliwość planowania przyszłości w oparciu o konkretne ustalenia z drugą osobą.

Memorandum of understanding stanowi podstawę do sporządzenia umowy separacyjnej. Jeżeli mediator jest prawnikiem, może on spisać całość umowy. Ze sporządzonym dokumentem każda ze stron powinna udać się do swojego prawnika w celu uzyskania niezależnej porady prawnej i podpisania umowy. Podobnie jak decyzja sądowa, umowa taka jest wiążąca dla stron i ściśle reguluje ich zobowiązania po separacji lub rozwodzie.
Porozumienie osiągnięte w procesie mediacji pozwala uniknąć stresu związanego z antagonizującymi negocjacjami między prawnikami lub postępowaniem sądowym, szybciej zakończyć bolesny i nieprzyjemny etap w życiu rozstających się osób i znacznie obniżyć koszty separacji. W sumie jest ono wielką wygraną dla stron i ich dzieci.
Rola mediatora
Mediacja to proces, a mediator odpowiedzialny jest za jego jakość. Podstawowym zadaniem każdego mediatora jest niesienie pomocy w osiągnięciu porozumienia.

Obowiązkami mediatora są:
– absolutna bezstronność,
– stworzenie dogodnych warunków do negocjacji,
– doprowadzenie do spokojnego przebiegu rozmów mediacyjnych lub ze względu na niewłaściwe, agresywne zachowanie którejś ze stron, przerwanie procesu mediacji,
– pomaganie stronom w rozwiązywaniu kwestii spornych, a nawet sugerowanie możliwych opcji,
– dotrzymanie absolutnej tajemnicy.
Obowiązkiem mediatora jest również upewnienie się, że proces mediacji jest fair dla obu stron i że uczestnicy mediacji podejmują decyzje w oparciu o dogłębną znajomość okoliczności i swoich praw. Dlatego przy dyskutowaniu kwestii majątkowych mediator ma obowiązek upewnić się, że strony wymieniły wszystkie informacje o swoim stanie majątkowym. Z reguły strony wymieniają Financial Statement pod przysięgą.
Mediator prawnik może także:
– udzielić informacji o istniejącym stanie prawnym (np. "…majątek pary małżeńskiej przy rozwodzie dzielony jest na pół…"),
– uzmysłowić stronom, co stanie się, jeżeli nie osiągną porozumienia w procesie mediacji (sprawa sądowa, wysokie koszty finansowe i emocjonalne oraz brak wpływu na wynik decyzji sądowej, często sprzecznej z oczekiwaniami),
– poinformować strony o przewidywanej decyzji sędziego, jeśli ich sprawa trafi przed sąd.
Mediator prawnik nigdy nie może udzielać porad żadnej ze stron.
Mediator z przygotowaniem psychologicznym, może udzielić informacji związanych ze stwarzaniem dzieciom możliwie najlepszych warunków i podsuwać rozwiązania odpowiednie dla dzieci w danej grupie wiekowej. Niektórzy mediatorzy spotykają się z dziećmi w trakcie trwania mediacji (o ile dzieci są w odpowiednim wieku) albo kierują dzieci do specjalisty (psychologa lub social worker) po rekomendacje.
Pozostałe informacje w następnym artykule.

Monika Curyk M.A., M.Ed., J.D.
Barrister & Solicitor, Notary Public

Tel. 289-232-6166

Terlikowski o szkodliwości posoboru

Nakładem wydawnictwa AA ukazała się praca Tomasza Terlikowskiego "Koń trojański w mieście Boga. Pół wieku po Soborze". Książka to jednoznaczna i bezkompromisowa krytyka posoboru, czyli wszystkich herezji niszczących Kościół katolicki od czasów Drugiego Soboru Watykańskiego. Posoboru jako zjawiska sprzecznego z uchwałami Drugiego Soboru Watykańskiego, zjawiska, które przysłoniło Drugi Sobór Watykański. Zjawiska, które kłamliwie podpiera się autorytetem soboru, sprzecznego z katolicyzmem, wykreowanego przez wrogów Kościoła. Szatańskiego chwastu pleniącego się w Kościele w wyniku bezczynności hierarchów, wbrew nauczaniu papieży. Chwastu pozwalającego lewicowym politykom udawać katolików.
Na kartach pracy Terlikowskiego czytelnicy znajdą opis całego spektrum posoborowych patologii. Konsekwencją poparcia posoborowców dla antykoncepcji stała się akceptacja przez posoborowców aborcji.
Kolejnym przejawem herezji posoborowej jest negowanie prymatu papieża w Kościele, negowanie wszelkich dogmatów katolickich i domaganie się od Kościoła wyrzeczenia katolicyzmu. Zdaniem Terlikowskiego, obojętność hierarchii katolickiej doprowadziła do zdominowania przez heretyków uniwersytetów katolickich i wyparcia z nich katolicyzmu oraz do publicznego demoralizowania katolików.
Celem posoborowców jest likwidacja celibatu w Kościele. Straszliwą zbrodnią posoborowców jest promowanie homoseksualizmu w kościele, a przez to wspieranie pedofilów wśród duchownych. Zdaniem Terlikowskiego, głównie w USA "tolerowanie homoseksualistów w Kościele, doprowadziło do powstania lobby gejowskiego w seminariach duchownych i innych instytucjach kościelnych". Dominacja pederastów w seminariach amerykańskich doprowadziła do odstraszania od kapłaństwa normalnych duchownych. Lobby homoseksualne w amerykańskim Kościele publicznie manifestuje swoje zaburzenia i dyktuje politykę personalną Kościoła.
Posoborowcy głoszą, że kapłani nie są potrzebni laikatowi do sprawowania sakramentów, że źródłem wiary jest widzimisię laikatu. Absolutne zepsucie posoborowców ma przejawiać się w tym, że swoje antykatolickie bluźnierstwa i herezje głoszą pod szyldem katolicyzmu.
Posoborowe herezje przejawiają się też, zdaniem Terlikowskiego, w negowaniu przez posoborowców zasadności nawracania, w gloryfikowaniu ateizmu. Swoje rozważania o szkodliwości posoboru Terlikowski kończy przybliżeniem czytelnikom kwestii nowego rytu mszy. Nowego rytu wprowadzonego sprzecznie z wytycznymi Soboru, w celu wyuczania wiernych okazywania braku szacunku dla Ciała Bożego. Twórcą nowej mszy był kardynał będący jednocześnie masonem.
Do przedstawicieli i propagatorów posoboru w Polsce Terlikowski zaliczył "Tygodnik Powszechny", ojca Jacka Prusaka, Tadeusza Bartosia, ojciec Wacław Hryniewicz, Obirek, eks-Węcławski, Andrzeja Wielowieyskiego, Jan Grosfeld. Zdaniem Terlikowskiego, głównym światowym prorokiem posoboru jest Hans Kung.

•••

Tekieli o okultyzmie
Wydawnictwo M ma w swojej ofercie wiele świetnych książek popularnonaukowych o okultyzmie. Książek, których autorzy udowadniają swoją ogromną wiedzę i świetny warsztat publicystyczny. Dotyczy to też dwu wcześniej recenzowanych przeze mnie prac: Tomasza Rowińskiego i Dariusza Kowalczyka "Aniołowie i kosmici" i "Neospirytyzm i pseudopsychologie" jezuity ojca Aleksandra Posackiego SJ.
Niestety, na ich tle praca Roberta Tekielego "Zmanipuluję cię, kochanie" wypada nie najlepiej. Wynika to z ogromnego lenistwa autora. Praca Tekielego to zbiór jego felietonów. Jeśli wiedza i elokwencja w jednym felietonie robią wrażenie, to w całej ich serii rażą chaosem. Te same tematy poruszane są po wielekroć. Fakty i szczegóły dotyczące poszczególnych zjawisk porozsypywane są po całej książce. Zamiast leksykonu czytelnik dostaje wielką kupę totalnie przemieszanych faktów o różnych zjawiskach. A wystarczyłoby, gdyby Robert Tekieli poświęcił trochę czasu, otworzył dwa pliki tekstowe, jeden z tekstem książki, drugi z alfabetycznym spisem zjawisk, i na zasadzie wytnij wklej poprzenosił informacje z jednego pliku do drugiego.
Pomimo swoich wad "Zmanipuluję cię, kochanie" Roberta Tekielego to obowiązkowa lektura dla wszystkich fanów jego publicystyki i osób zainteresowanych zagrożeniami duchowymi. Kopalnia wiedzy o destruktywnych skutkach: akupunktury, akupresury, amuletów, antropozofii, astrologii, bioenergoterapii, biorezonansu, channelingu, chiromancji, czarów, ezoteryzmu, uzdrowicieli, gnozy, hipnozy, homeopatii, horoskopów, feng shui, irydologii, jasnowidzenia, jogi, kabały, kosmitów, terapii okultystycznych, pedagogiki okultystycznej, psychotroniki, magii, manipulacji i psychomanipulacji, medytacji, new age, okultyzmu, parapsychologii, przesądów, radiestezji, reiki, satanizmu, sekt, sztuk walki, talizmanów, tarota, teozofii, uzdrowicieli, wróżb, spirytyzmu, szamanizmu, propagandy okultystycznej w pop kulturze, opętania, satanizmu, tai chi, techno, voodu, kursów szybkiego czytania, kursów samodoskonalenia, filozofii Wschodu, technik transowych, wykorzystywania przez okultystów katolickich symboli, odmiennych stanów świadomości.

•••

Mocarstwowa Polska – wizja alternatywnej historii Polski Marcina Wolskiego

Czytając kolejne powieści Marcina Wolskiego, nie mogę uwolnić się od pytania: czemu nie są one ekranizowane? Twórczość Wolskiego ma wszystko, co powinno skłaniać producentów filmowych do sfilmowania książek. Oczywiście jest to retoryczne pytanie. W III RP nie zarabia się na robieniu filmów dla widzów, a na demoralizowaniu i ogłupianiu Polaków.
Najnowszą, klasyczną w swej formie powieścią Marcina Wolskiego jest wydane przez Zysk "Mocarstwo". Podczas stanu wojennego, w 1982 roku, z zapyziałego PRL-u, główny bohater, 28-letni Marek Kopiński, trafia do rzeczywistości alternatywnej. Do całkiem odmiennej Polski, której historie z lat 30. i 40. dwudziestego wieku czytelnicy mieli okazję poznać w powieści "Wallenrod".
Punktem zwrotnym w najnowszej historii Polski był Piłsudski. Konkretnie to, że nie zmarł w latach trzydziestych i mógł dalej rządzić. Polskę od tragedii II wojny światowej i rządów komunistycznych uchronił sojusz z nazistowskimi Niemcami. W 1939 Sowieci zdołali zająć kraje nadbałtyckie i zaatakować Finlandię. W 1940 roku sojusz Niemiec, Polski, Węgier, Rumuni, Bułgarii, Czech, Słowacji, Włoch i Hiszpanii zaatakował ZSRS. W obliczu klęski komuniści przywrócili w Rosji carat. Po zwycięstwie nad Rosją i jej podziale na dwa państwa siły koalicji pod dowództwem Niemiec i Polski zniszczyły Francję i Wielką Brytanię. W 1945 Polacy zabili Hitlera. Doprowadziło to do wojny domowej w Niemczech i rozpadu Niemiec. Polska stała się mocarstwem europejskim. Zjednoczyła inne kraje europejskie wokół siebie. Wyrazem dominacji Polski był wybór na papieża prymasa Wyszyńskiego. Karol Wojtyła po skończeniu studiów został poetą i aktorem. Po tragicznej śmierci żony i dziecka wstąpił do klasztoru, gdzie czyni cuda.
Prócz Kraju Żydowskiego na Białorusi, w 1967 roku Żydzi zdobywają władzę w Palestynie i rozpoczynają prześladowania Arabów. W odpowiedzi na rasizm Żydów państwa arabskie w 1970 roku zniszczyły państwo żydowskie w Palestynie. W 1975 roku zjednoczyła się Rosja, a Amerykanie zjednoczyli oba amerykańskie kontynenty.
Alternatywna Polska 1982 jest niezwykle bogatym i nowoczesnym krajem, ojczyzną 55 milionów Polaków. Wyrazem powszechnego antysemityzmu jest dominacja w parlamencie nacjonalistów, zresztą antysemityzm jest powszechny wśród wszystkich Europejczyków i Amerykanów. Marszałkiem sejmu jest Bolesław Piasecki, a premierem jego syn Bohdan Piasecki. Jednym z najważniejszych koncernów medialnych jest koncern ojca Kolbego. Niezwykle głupim pomysłem Wolskiego, ale zgodnym z postsanacyjną schizą sympatyków PiS, jest to, że rządząca endecja spiskuje z wrogami Polski, pomimo że ma pełną władzę w Polsce i absolutne poparcie Polaków.
Podróżując wraz z Wolskim przez alternatywną Warszawę czytelnicy dokładnie poznają jej architekturę, życie polityczne i kulturalne alternatywnej Polski. Sam główny bohater na zlecenie polskiego wywiadu wykonuje tajną misję szpiegowską. Jak zawsze po szczęśliwym finale, w ostatniej scenie następuje coś, co pozwala Wolskiemu na napisanie kontynuacji powieści, na którą z niecierpliwością już czekają rzesze czytelników.

Jan Bodakowski
Warszawa

Już wprowadzono przyśpieszone kursy w tych szkołach i junkrzy dostawali stopień praporszczyka (chorążego) po trzech miesiącach. Wśród tych amatorów wojenki rej wodził dawny kolega Rudego Pławski, syn urzędnika akcyzy z Lepla guberni witebskiej, któremu rok przedtem groziło pozostanie na drugi rok w ósmej klasie, porzucił więc studia gimnazjalne i wstąpił na ochotnika do jednego z pułków kawalerii. Teraz był na urlopie i w mundurze z naszywkami ochotnika i z krzyżykiem św. Jerzego na piersi paradował po Cielętniku i Świętojerskim z czapką zuchowato przechyloną na jedno ucho i z puklem blond włosów sterczących po kozacku nad drugim uchem. Otoczony gromadą wpatrzonych w niego jak w tęczę gołowąsych gimnazistów opowiadał im cuda o swych wyczynach bojowych.
– Szliśmy na Niemca ławą – opowiadał o jakiejś bitwie, której prawdopodobnie nigdy nie było. – Rozumiecie? Szliśmy ławą...
A gimnaziści słuchali z dreszczem i z otwartymi ustami zafascynowani nieznanym a pięknym słowem "ława".
Pławski mówił przesadnie głośno, aby go słyszeli nie tylko towarzyszący mu chłopcy, ale i dziewczęta zażywające przechadzki po Świętojerskim przy niedzieli i ciepłej pogodzie. Od czasu do czasu rzucał na te dziewczęta spojrzenia zabójcze z ukosa, przy czym lewą ręką brał się za temblak szabli, a prawą podczesywał do góry zawadiacki "czubczyk" kozacki. Rudomina też nie odstępował Pławskiego dowiedziawszy się, że ten przywiózł z zaprzyjaźnionego oddziału sanitarnego cztery garnce spirytusu. Treścią przechwałek ekskolegi nie bardzo się przejmował, ale słuchał i obserwował ruchy Pławskiego uważnie. Odtąd wszelkie objawy kokieterii męskiej polegające na wymownych spojrzeniach, uśmiechach, mrużeniach oczu itp. "popisywaniu się" nazywał "robieniem Pławskiego". W wiele lat później zdarzało się, że gdy Tadeusz rozpoczynał flirt z jakąś panią czy panienką i mimo woli przybierał te lub inne tokujące pozy, Rudy obcinał go syczącym szeptem:
– Nie rób Pławskiego!
Egzaminy maturalne odbywały się w podnieceniu i gorączce. I ciało pedagogiczne, i uczniowie byli pewni, że wszyscy ośmioklasiści dostaną matury. Szeptano nawet, że przyszło z Petersburga zarządzenie, aby egzaminów w ogóle nie było i aby matury wydawać maturzystom na podstawie stopni rocznych. Pogłoska nie sprawdziła się jednak i do egzaminów przystąpiono. Rudomina przejmował się egzaminami mniej od innych. Nieraz przychodził na egzamin z nieznośnym "katzem" po wieczorze spędzonym z Pławskim i po wypiciu niezliczonych kolejek sanitarnego spirytusu rozcieńczonego "szpanką" bezalkoholową Szustowa. (W owym okresie prohibicji wszystkie rosyjskie browary i wytwórnie wódek przeszły na wyrób różnych kwasów, np. żurawinowych zwanych "klukwą" i cytrynowych zwanych "sitro", oraz bezalkoholowych "likierów").
Każdy egzamin Rudego miał jednakowy przebieg. Ponieważ gimnazjum Winogradowa było prywatne, więc obok pięcioosobowej komisji egzaminacyjnej zasiadał przedstawiciel kuratorium okręgu szkolnego. Skoro tylko wezwano Rudego, dyrektor pan Prawosudowicz zwracał się do urzędnika kuratorium i coś mu mówił szeptem. Należy domyśleć się, że informował go, że egzaminowany jest protegowanym ministra Kasso. Przedstawiciel kuratorium kiwał głową, odwracał się na krześle półbokiem do stołu i zagłębiał się w gazetę. W odpowiedzi na pytania egzaminatorów Rudy plótł mniej lub więcej bez sensu, aż przewodniczący komisji, tj. dyrektor gimnazjum, uznał, że zadano tyle pytań, ile nakazywała przyzwoitość, i mówił sakramentalne: Sadities. Tylko egzamin z geografii porównawczej miał trochę inny przebieg.
– Jakie znacie wyznania religijne w Rosji? – pyta dyrektor.
– Są prawosławni. Również katolicy. Żydzi też...
Dyrektor zmarszczył się:
– Żydzi są narodowością, a nie religią. Trzeba mówić: wyznania mojżeszowego.
Rudomina kiwnął głową na znak zgody.
– Jakie znacie jeszcze wyznania? – pytał dalej dyrektor. – Turcy.
– Turcy są narodowością, a nie wyznaniem. Mówi się: wyznania muzułmańskiego.
Rudomin znów kiwnął głową.
– Gdzie głównie mieszkają muzułmanie? – W piekarniach.
(W wielu miastach imperium rosyjskiego piekarnie i ciastkarnie były prowadzone przez Turków w fezach, byłych jeńców wojennych lub ich potomków).
W tym miejscu dyrektor nie mógł się wstrzymać od uśmiechu, a przedstawiciel kuratorium odłożył gazetę i zaczął się z ciekawością przysłuchiwać egzaminowi.
Dyrektor obiegł wzrokiem członków komisji, jakby pytając, czy można uznać egzamin za skończony, czy też może któryś z panów członków chciałby zadać pytanie. Nauczyciel geografii, który uchodził za czarnosecińca i lubił złośliwe kawały, podniósł palec wskazujący na znak, że chce pytać.
– Mówiliście, Rudomina, o religiach – powiedział – może więc nam wyjaśnicie, jaka jest różnica między prawosławiem a katolicyzmem?
– Katolicy wierzą w papieża, a prawosławni nie wierzą w papieża.
– A więc wy, Rudomina, jako katolik, wierzycie w papieża?
– Tak jest. Wierzę, Aleksandrze Sawiczu.
– Wspomnieliście też o muzułmanach. Może nam powiecie, co jest istotą religii muzułmańskiej?
– Nie wolno im pić wina.
– Wobec tego prawdopodobnie nie chcielibyście być muzułmaninem?
– Istotnie nie chciałbym, Aleksandrze Sawiczu.
Egzamin został zakończony wesoło i ku ogólnemu zadowoleniu.

Rozdział V
NA FRONCIE ZACHODNIM
Jak się okazało trwoga jesienna, która pchnęła Tadeusza Irteńskiego w podróż z Baćkowa do Petersburga przez Stary Bychów, nie była uzasadniona. Front zastygł pod Baranowiczami o 150 wiorst na zachód od Mińska i miał tak trwać przez bez mała dwa i pół roku. Koleje chodziły normalnie. Tyle tylko, że teraz "wagon miński" szedł z Petersburga nie przez Wilno i Nowowilejkę, ale przez Orszę, no i że znikł wagon z tabliczką "Pietrograd-Lwow". W początku grudnia Tadeusz wracał do Mińska z uczuciem niepokoju, roztrwonił bowiem w ciągu czterech miesięcy większą kwotę, którą był dostał na wypadek dłuższego odcięcia od ogniska rodzicielskiego, tj. źródeł pieniężnych. Trwoga pierzchła jednak, gdyż pan Irteński wzruszył tylko ramionami i powiedział z przekąsem:
– Widzę, że w ciągu tych czterech miesięcy studiowałeś bardzo intensywnie.
Mińsk zmienił się bardzo. Wprawdzie po dawnemu wracającego ze stolicy młodzieńca raziły pokrzywione chałupy przedmieść i brzydkie kamienice śródmieścia, ale znikła "konka", czyli tramwaj konny, aby dać więcej wolnej przestrzeni skaczącym po kocich łbach wojskowym autom i ciężarówkom. Jeśli nie liczyć starszych panów i dzieci, na ulicach prawie nie było cywilnych. Cywilny strój Tadeusza zwracał uwagę i nieraz był zapraszany do bramy przez patrol żandarmerii dla obejrzenia dowodów osobistych.
Gimnazjum rządowe ewakuowano w głąb Rosji. Szesnastoletni Kazio chodził teraz do prywatnego gimnazjum Zubakina i Falkowicza. Gmach gimnazjum rządowego przy ulicy Gubernatorskiej został zajęty pod kwaterę sztabu generała Ewerta, dowódcy frontu zachodniego. Niemal we wszystkich większych mieszkaniach zarekwirowano pokoje dla oficerów.
W jednym z pokojów mieszkania państwa Irteńskich zainstalował się kapitan kontrwywiadu Kleigels, syn osławionego Kleigelsa warszawskiego. Poza tym mieszkania prywatne i hotele pęczniały od "uciekinierów": z Królestwa, z Grodzieńszczyzny, z Wileńszczyzny. Znikło – "ewakuowało się" – "Akwarium" i lokal jego zajęto pod biura wojskowe. Znikł więc przybytek luksusowej prostytucji. Popyt na nią zwiększony wskutek niemal dwukrotnego powiększenia się ilości męskich mieszkańców miasta Mińska – był zaspokajany przez rozluźnienie obyczajów oraz instytucję sióstr miłosierdzia.
Mińsk robił wrażenie miasta okupowanego, przy czym była to okupacja zarówno wojskowa, jak cywilna. Autochtoni – odsunięci na dalszy plan – znikli w masie nowych twarzy i mundurów. Bo mundury panowały wszędzie: w restauracjach, w klubie, w kawiarniach, na "żurkach" prywatnych.
Oczywiście przeważały mundury oficerów "nieprawdziwych", tj. noszących epolety pracowników różnych organizacji "paramilitarnych": Czerwonego Krzyża, Oddziałów Drogowych, Związku Ziemstw i Miast, i wielu, wielu innych. Wszystkich tych pseudooficerów ochrzczono wkrótce mianem "ziemhuzarów", co było tym trafniejsze, że wielu z nich przyczepiało sobie ostrogi do butów i nosiło kupowane za drogie pieniądze okrutne szable z kaukaskimi klingami. Tadeusz był świadkiem, jak na jakimś "żurku" kilku ziemhuzarów narodowości polskiej chwaliło się posiadanymi klingami, chełpiąc się giętkością stali.

Do rozmawiających podszedł Staś Eynarowicz z Grodzieńszczyzny, kuzyn Tadeusza. Pracował też w jakiejś organizacji pomocniczej i nosił szablę przy boku.
– Wasze klingi to tandeta – powiedział – popatrzcie na moją.
Wyjął szablę z pochwy i oburącz zgiął klingę w pałąk, aż koniec ostrza dotknął rękojeści. Wszyscy wstrzymali oddech z podziwu. A Staś opuścił jedną rękę a drugą podniósł szablę do góry. Pałąk pozostał.
Staś Eynarowicz, brat jego Wincenty, dwaj bracia Sieheniowie i Bohdan Zalutyński, o którym będzie jeszcze mowa w tej opowieści – wszyscy ziemianie z Grodzieńszczyzny – należeli do "elity" wygnańców, gdyż udało się im nabrać skarb rosyjski na milionowe sumy tytułem odszkodowania za zniszczenia wojenne.
Jak już wspomniałem, w.ks. Mikołaj Mikołajewicz wydał w końcu lata 1915 roku rozkaz przymusowej ewakuacji ludności i niszczenia wszystkiego, czego nie można było wywieźć na wschód. "Akty", czyli protokóły intendenckie, sporządzano naprędce przy kieliszku i z wręczeniem intendentowi łapówki. W ten sposób do protokółu wpisywano np. sumę kilkunastu tysięcy rubli (jeszcze dobrych!) za zniszczenie studni artezyjskiej, której w ogóle nie było, lub za spalenie budynku, który albo nie istniał, albo nie był spalony. W rezultacie każdy z wyżej wymienionych ziemian dostał gotówką z intendentury po parę milionów rubli. Z polskiego punktu widzenia nabranie skarbu rosyjskiego mogło ostatecznie ujść nawet za czyn patriotyczny.
Niestety, była inna strona medalu. Władze rosyjskie po wypłaceniu odszkodowania tym pięciu osobom zorientowały się, że dalsza wypłata tak olbrzymich sum może poważnie nadwerężyć budżet państwowy. Przyszedł więc rozkaz wstrzymania dalszych wypłat. Tysiące ludzi gorzej sytuowanych i bardziej przez zniszczenia pokrzywdzonych, niż owa piątka, nie otrzymało ani grosza odszkodowania i musieli albo ciężko pracować, albo iść do wojska (lub organizacji "paramilitarnej"), albo żyć z pomocy społecznej. A wielka piątka ciskała sturublówkami, grała na giełdzie petersburskiej, kupowała sztabki złota, funty lub dolary, no i pędziła życie bardzo szerokie i wesołe.

Takie Życie w ciężkim okresie wojennym było oczywiście czymś bardzo "aspołecznym" i tkwiło solą w oku uspołecznionych patriotów zgrupowanych dokoła Towarzystwa Rolniczego, Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny i tworzącej się – zrazu nieoficjalnie – Polskiej Rady Ziemi Mińskiej. O pięciu szczęśliwych dżentelmenach mówiono bardzo źle. Ponieważ jednak ludzie są ludźmi a miliony są milionami, więc mówiono o nich źle tylko za oczy, w oczy natomiast podlizywano się im w sposób bezwstydny i bezinteresowny. Bezinteresowny, gdyż tak się zdarzyło, że wszyscy ci panowie mieli z natury węża w kieszeni i – hojni, gdy chodziło o ich własne potrzeby lub rozrywki – niechętnie rozstawali się z pieniędzmi.
Front zastygł pod Baranowiczami. Wojna z manewrowej stała się pozycyjną. W Mińsku zaczęła się nuda tyłów. Rozrywki były bardzo nieurozmaicone: "żurki", gra w karty, rzadziej pijaństwo. "Żurki" były z natury rzeczy nudne jak flaki z olejem. Sztuka kinematograficzna stała wtedy na dość niskim poziomie i kino było rozrywką dla gustów prymitywnych. Do kina chodziło się normalnie z panią lub panienką, aby ją po ciemku poszczypać. Za to w karty – prawie wyłącznie w gry hazardowe – grano zawzięcie, niemal od wczesnego rana, w klubie, w numerach hotelowych, w domach prywatnych. Urzędnicy intendentury lub oficerowie związani z tymi lub innymi kasami wojskowymi wprowadzili modę bardzo grubej gry: nieraz minimalną stawką była "katarzynka" tj. sturublówka z wizerunkiem Katarzyny II, a nawet "Piotruś" tj. pięćsetrublówka z wizerunkiem Piotra I. Ponieważ szczęście w kartach nie zawsze dopisywało, a pieniądze były bardzo potrzebne, więc zdarzało się, że ten lub ów gracz z gatunku zdeterminowanych uciekał się do "nakładki", tj. trzymając bank w grze w chemin de fera lub bakarata nakładał na talię zawczasu przygotowaną serię odpowiednio ułożonych kart. Czasem szulera łapano na nakładce.

Dziewiętnastowieczny zwyczaj bicia szulerów wyszedł już był z mody, ponieważ zaś przyłapany na oszustwie był zwykle w mundurze, więc sprawę tuszowano i tylko unikano gry z szulerem. Zwykle taki szuler starał się o przeniesienie do innego miasta – Witebska, Kijowa lub Mohylowa i tam próbował szczęścia.

Pijaństwo było utrudnione z powodu obowiązującej prohibicji. Wypitki jednak zdarzały się, gdyż w wielu ziemiańskich domach były jeszcze zapasy starki i win, można było również dostać garniec lub dwa spirytusu od zaprzyjaźnionego personelu szpitalnego lub sanitarnego, a w ostateczności dostawało się od przyjaciela lekarza receptę na 100 gr. winnego spirytusu – na kompres.
Jak wspomniałem ludność miasta Mińska wzrosła niemal podwójnie, przy czym olbrzymią część przyrostu stanowili mężczyźni. Kobiety więc były na wagę złota. Powodzenie miały nawet straszydła, które normalnie skazane były na staropanieństwo albo pisanie wierszy lub powieści.
Na początku jesieni 1915, gdy Tadeusz był w Petersburgu, nad Mińskiem zjawił się zeppelin. Nie zrzucił żadnej bomby, ale napędził strachu. Wprowadzono więc przepisy "blackoutowe". Zaciemnieniu mińskiemu daleko było do szczelności "blackoutu" obowiązującego w czasie ostatniej wojny w Londynie. Czarny "kumacz" na oknach przeświecał tu i ówdzie. Ale za to latarń ulicznych w ogóle nie zapalano, co było na rękę oszczędnej gospodarce miejskiej. Nadto obowiązywał przepis, że w razie alarmu światła wewnętrzne muszą być gaszone – bez względu na to, czy są czy nie są zasłonięte. Były to więc przepisy dość swoiste, a czy celowe – tj. czy wytrzymałyby próbę prawdziwego ataku powietrznego? – tego właściwie nikt nie wiedział. A nie wiedział, bo przez cały okres wojny nie było ani jednego nalotu na Mińsk w porze nocnej.
Tadeusz przeżył jeden alarm lotniczy, jak się okazało fałszywy. Było to na początku zimy 1916 późnym wieczorem w zatłoczonej, jak zwykle, kawiarni "Selekt". Nagle zjawił się policjant i rozkazał: "Gasić światła!" Zrobiło się ciemno i bardzo nieprzyjemnie, zwłaszcza że niezależnie od urzędowego "kumacza" okna były zasłonięte ciężkimi kotarami. Po kilku minutach takiego siedzenia w egipskich ciemnościach, ktoś błysnął za–pałką i zapalił papierosa. Trudno opisać chór groźnych wrzasków, które się rozległy dokoła: "Zgasić, natychmiast zgasić!" Skonfundowany śmiałek zgasił nie tylko zapałkę, ale i zdusił na spodku zapalonego papierosa. Jak gdyby ta czerwona centka kurzącego się papierosa mogła być dojrzana z zeppelina – przez grube zasłony okienne...

Miał być wszakże jeden – jedyny w ciągu całej wojny – atak lotniczy na Mińsk. Odbył się nie w nocy, lecz w pełnym blasku wschodzącego słońca, gdzieś w końcu lata 1916. Samolot niemiecki zjawił się nad Mińskiem w wyraźnym celu zaatakowania gmachu gimnazjum, w którym się mieścił sztab frontu generała Ewerta, położonego w obszernym czworokącie, gdzie się, prócz gimnazjum, mieściły – kościół ewangelicki zwany popularnie "kirchą", gmach deputacji szlacheckiej i Hotel Paryski. Padły trzy bomby. Były to bombki mało większe od granatu ręcznego, prawdziwe zabawki w porównaniu z bombami drugiej wojny. Pierwsza bomba wybuchła na jezdni przed wejściem do sztabu i zabiła stojącego na warcie żołnierza. Druga bomba wybuchła w ogrodzie gimnazjum nie robiąc nikomu żadnej szkody. Trzecia... Historia trzeciej bomby była nie tylko tragiczna, ale dla miłośników rozmyślań nad zagadką przeznaczenia – czy może przypadku? – pouczająca

Wiemy, że rynek nieruchomości jest ciągle gorący! Wiele domów sprzedawanych jest na tak zwanym "resale market", ale również wiele jest sprzedawanych z planów. Czy należy spodziewać się większej liczby niespodzianek, kupując dom nowy niż używany?

Każdy ma swoje preferencje, ale moim zdaniem, przy zakupie nowych domów możemy mieć więcej niespodzianek, niż nam się początkowo wydaje. Kupując dom używany, kupujemy to, co widzimy i ewentualnie co sprawdzimy podczas "home inspection". W przypadku domów z planów płacimy za nasze marzenia, które czasami w rzeczywistości wyglądają zupełnie inaczej. Jest wiele rzeczy, na które warto zwrócić uwagę, i często pomoc własnego agenta doświadczonego w kupowaniu nowych domów może być bardzo pomocna.
Przy obecnym rynku, często tak naprawdę kupując nowy dom, nie mamy wcale zbyt wiele do powiedzenia. Domy sprzedają się tak szybko, że budowniczy niemalże nam "robi łaskę", że sprzedaje nam dom, niż odwrotnie. Wielodzienne kolejki pod otwierającymi się nowymi biurami sprzedaży powodują, że to nie klient ma jakieś przywileje czy prawa. To sprzedający dyktuje swoje warunki! Jest to, moim zdaniem, wręcz skandaliczna sytuacja. Przypomina mi to sytuację, którą mieliśmy lata temu w Polsce.

Ale wracając do pytania, przy kupnie nowych domów z planów należy wiedzieć o kilku zagadnieniach.
1. Drobny druk – tym, na co należy między innymi zwracać uwagę przy kupnie nowych domów, są kontrakty pisane drobnym drukiem. Należy pamiętać, że kontrakty te są przygotowywane przez prawników reprezentujących firmę budowlaną w taki sposób, by zabezpieczać jej interesy. Niestety, są one tak pisane, że w sprawach spornych kupujący nowy dom jest zwykle bez szans na walkę z budowniczym. Jest to tak zwana zasada "my way or highway", a ponieważ popyt przewyższa podaż, wszelkie próby wymagania od budowniczych często są nieskuteczne.
2. Czytanie planów – należy mieć dużą umiejętność czytania i rozumienia planów przy wyborze domu, który nie jest jeszcze wybudowany. Z planów trudno wychwycić osobom do tego nieprzygotowanym ewidentne problemy funkcjonalne, których nie brakuje. Często pomieszczenia w naturze, po wybudowaniu, okazują się znacznie mniejsze, niż wynikałoby to z planów. Ponadto często tak naprawdę to nie mamy zbyt wielkiego wyboru, bo ciekawsze plany są już zajęte.
3. Ceny wywoławcze domów są zwykle wyższe niż na billboardach reklamowych. Nie istnieją możliwość negocjacji ceny oraz ukryte są koszty zamknięcia transakcji. Są też dodatkowe opłaty za przyłącza, drzewa, parki, levees. Standardowo podatek HST będzie ukryty w cenie. Czasami niższe oferowane oprocentowanie jest również wbudowane w cenę sprzedawanego domu.
4. Bardzo wysokie koszty wszelkich usprawnień (upgrades). Na przykład podłoga drewniana może kosztować ponad 15,00 dol. za stopę kwadratową, podczas gdy instalowana przez własnych fachowców kosztuje połowę tej sumy. Często istnieje bardzo ograniczona selekcja materiałów wykończeniowych. Oferowane płytki ceramiczne lub dywany są często najniższej jakości.
5. Typowe są wielotygodniowe opóźnienia w przekazaniu domu. Budowniczy ma obowiązek poinformować na 65 dni przed przejęciem o opóźnieniu, które będzie powyżej 15 dni. W wypadku, gdy tego nie zrobi, kupujący może ubiegać się o odszkodowanie za opóźnienie od New Home Warranty Program w wysokości do 100 dol. na dzień. Jeśli kupujący dom wynajmuje apartament i może w nim pozostać do zamknięcia transakcji, to opóźnienie nie jest dużym problemem. Jeśli jednak sprzedało się własny dom i należy go opuścić w określonym czasie, to opóźnienie w przejęciu nowego domu może być bardzo poważnym problemem.
6. Otoczenie nowego domu, czyli zieleń, podjazd itd., jest zwykle wykańczane znacznie później. Życie w kurzu i bałaganie może trwać przez wiele miesięcy. Klimatyzacja jest często zakładana dopiero po skończeniu landscaping i wypoziomowaniu działki (grading).
7. Usterki – nowe domy na ogół spełniają wszelkie wymagania norm budowlanych, gdyż muszą być one budowane zgodnie z Ontario Building Code. Dlatego rzadko robi się pełną inspekcję domu przy jego odbiorze. Głównym problemem są drobne usterki, które zwykle są wychwytywane w czasie tzw. preclosing inspection przed przejęciem domu. Jeśli budowniczy jest rzetelny, to usterki zostaną usunięte szybko, ale w wielu przypadkach trwa to do roku. Pęknięcia fundamentów są zwykle najpoważniejszym problemem technicznym w pierwszych latach po wybudowaniu i objęte są gwarancją przez NHWP do dwóch lat. Inne drobne problemy techniczne są objęte gwarancją do roku.
8. Czynnik ludzki jest chyba jednym z największych problemów przy kupnie nowych domów. Żyjemy w Kanadzie i oczywiście wszyscy akceptujemy mieszankę kulturową, jak długo jest ona w zdrowych proporcjach. Wiele nowych osiedli przybiera zbyt etniczny charakter, który nie zawsze jest zgodny z naszymi oczekiwaniami.
9. Niespodzianki – jak oglądamy plan nowego osiedla, to zwykle na makietach widzimy wiele drzew, czasami mały stawek itd. To wszystko by zachęcić kupujących. Dość często w praktyce okazuje się, że nagle dom wychodzi na ruchliwą drogę, linię wysokiego napięcia, skrzynki elektryczne i różne niechciane elementy.

Wspomniałeś o tym, że w cenie nowych domów zawarty jest podatek HST. Jakie to ma znaczenie dla kupujących?
Dość znaczne! Po pierwsze, ceny wzrosły o 5-10 proc. tylko dlatego, że kupujący tak naprawdę płaci za "ukryte" w cenie HST. Ale ma to jeszcze jedno istotne znaczenie. Otóż dziś w każdym kontrakcie na zakup nowego domu prosto od dewelopera zawarta jest specjalna klauzula, która czyni kupującego odpowiedzialnym ze podatek HST. Jeśli kupujemy dom dla siebie i zamieszkamy w tym domu, z ceny, którą płacimy za dom, deweloper odprowadza podatek HST do rządu i nic się nie dzieje.

Jednak jeśli ktoś kupuje nowy dom (nieruchomość) na spekulację i sprzeda ją następnej osobie (najczęściej z zyskiem) nawet bez wprowadzania się do takiej nieruchomości, to może zaistnieć sytuacja, że Revenue Canada upomni się od takiej osoby o podatek HST, który jest zawarty w cenie. Dlaczego się tak dzieje? Otóż gdy kupujemy nowy dom i będziemy w nim mieszkać (czyli dom jest na nasz użytek), HST jest jak gdyby pomiędzy Revenue Canada a deweloperem. W przypadku spekulantów Revenue Canada może uczynić "spekulanta" odpowiedzialnym za zapłacenie podatku. Zdarza się to coraz częściej – dlatego dla wszystkich, którzy kupują domy z zamiarem natychmiastowej odsprzedaży, powinno to być przestrogą.

Maciek Czapliński
Mississauga