Wydawało by się, iż odwołanie testamentu jest czynnością prostą. Jednak również ta czynność musi spełniać wymogi prawne. Najczęstszą formą odwołania istniejącego testamentu jest sporządzenie następnego. Pierwszy paragraf w typowym testamencie zawiera tekst mówiący, iż sporządzający go odwołuje „wszystkie poprzednie testamenty, kodycyle, i inne dyspozycje testamentowe”. Jeżeli nowy testament jest sporządzony zgodnie z wymogami prawa odwołuje on automatycznie poprzedni testament.
Są jednak sytuacje kiedy nowy testament jest sporządzany bez zamiaru odwołania poprzedniego. Wówczas powinno się rozważyć wyraźne stwierdzenie tego faktu w tym nowym testamencie. Chęć nie odwoływania już istniejącego testamentu może mieć miejsce w przypadkach, gdy nowy testament dotyczy mienia znajdującego się w innym kraju (innej jurisdiction), lub gdy osoba sporządzająca testament (będziemy ją tu określać oficjalnym terminem prawnym w prawie Ontario jako „testator”) sporządza dwa testamenty jednocześnie (tzw. primary will and secondary will), nazywane również czasami corporate wills).
Inną formą odwołania testamentu jest zniszczenie go. Jest to proste, gdy zniszczenia dokonuje sam testator. Wówczas jedynym wymogiem jest aby dokonał tego celowo a nie przypadkowo. Lecz gdy testator nie jest w stanie sam dokonać zniszczenia testamentu i prosi o dokonanie tego osobę trzecią, czynność ta musi być wykonana w obecności testatora, na jego polecenie i z wyraźną intencją odwołania niszczonego dokumentu.
Kolejną formą odwołania testamentu jest umieszczenie na nim odręcznie pisanego przez testatora tekstu mówiącego wyraźnie, iż dokument jest odwołany i podpisanie tego tekstu. Technicznie, notacja taka może być uznana sama w sobie jako tzw. „testament holograficzny” (holographic/holograph will), którego jedyną treścią jest odwołanie testamentu, na którym się znajduje.
Oprócz odwołania testamentu dokonanego w sposób celowy, może mieć miejsce odwołanie na mocy prawa. Mówimy tu o sytuacji, gdy osoba posiadająca testament zawrze nowy związek małżeński. Istniejący testament przestaje wówczas mieć moc prawną i, jeżeli nie zostanie sporządzony nowy testament, w przypadku śmierci testatora, majątek będzie podlegał dziedziczeniu ustawowemu, a nie na mocy testamentu.
Może mieć również miejsce częściowe odwołanie testamentu w przypadku uzyskania rozwodu przez testatora – następuje wówczas automatyczne odwołanie części testamentu, które dotyczyły byłego współmałżonka (są pewne wyjątki od tej sytuacji, których tu nie omawiamy).
Należy również pamiętać, iż zmiany dotyczące treści testamentu dokonane w formie formalnego dokumentu tzw. kodycylu (codicil) nie tylko nabierają mocy prawnej w chwili podpisania tegoż codicil, lecz powodują, że sam testament, którego codicil dotyczy zyskuje prawnie nową datę – datę podpisania codicil. Prawo Ontario określa ten fakt jako revival of the will. W przypadku gdy testator posiada dwa testamenty (poprzednio wspomniane primary will and secondary will), sporządzenie codicil, który dotyczy jednego z nich może mieć nieoczekiwany rezultat – automatycznie odwołać drugi z testamentów.
W przypadku odwołania testamentu przez zniszczenie go i nie sporządzenia nowego, lub w przypadku umieszczenia w testamencie odręcznie pisanego tekstu odwołującego testament, wskazanym jest, aby o takich faktach testator powiadomił innych. Jeżeli tego nie zrobi i wiadomo, iż testament istniał, znana jest jego treść (są kopie i zeznania świadków, itp.) oraz prawdopodobieństwo zniszczenia lub pisemnego odwołania przez testatora było znikome, brak testamentu może wskazywać na jego zaginiecie, a nie zniszczenie. W przypadku, gdy nie można znaleźć oryginału testamentu w rzeczach zmarłego, istnieje możliwość uznania testamentu po prostu za zaginiony, a nie za odwołany. Mimo, iż wolą zmarłego było zniszczenie testamentu lub pisemne odwołanie go, brak na to jednoznacznych dowodów. Nikt po prostu o tym nie został poinformowany i nie wie. W sytuacji takiej, gdy spadkobiercy testamentowi będą w stanie przekonać sąd, iż nie jest prawdopodobne aby testator odwołał testament i nie ma dowodu jego odwołania, istniejąca kopia testamentu może być uznana za ostatnią wolę zmarłego i będzie miało miejsce dziedziczenie testamentowe na podstawie oryginalnego tekstu testamentu.
Nie sposób oprzeć się konkluzji, iż najpewniejszym sposobem odwołania istniejącego testamentu oraz wyrażenia swojej aktualnej ostatniej woli jest sporządzenie nowego dokumentu, umieszczenie go w bezpiecznym miejscu i powiadomienie o tych faktach osoby zainteresowane.
Janusz Puzniak
Barrister and Solicitor
905-890-2112 416-999-3023
