Schizofrenia – tak można w skrócie określić nasze podejście do historii. Akurat minęły nam dwie wielkie rocznice, września 39 roku i sierpnia 80 roku. Obie znaczone tytanicznym wysiłkiem i ofiarą zwykłych ludzi, a jednocześnie obciążone zdradą, dezynwolturą i błędami polskich elit.

        Podczas obchodów Sierpnia, Prezydent RP przed Mszą św. podał rękę Lechowi Wałęsie – agentowi SB. W Gdańsku Wałęsa, w Szczecinie Jurczyk i w Jastrzębiu...  

        Transformacja.

        Spontaniczny zryw przygotowany przez peerelowską wojskówkę. Nie, nie odmawiam bohaterstwa ludziom wciągniętym w wir tamtych wydarzeń, jednak za sznurki pociągali pułkownicy. Owszem, procesów społecznych nie da się zaplanować od początku do końca; niosą ze sobą wiele niewiadomych, jednak nie uciekajmy przed prawdą. Po to płaciliśmy frycowe za te wypadki, by wyciągać wnioski i nie powtarzać błędów. Nie dajmy się nabierać. Proces „polskiej rewolucji” nie był całkowicie kontrolowany, ale sterująca ręka nieźle  w nim mieszała. Agentura wśród doradców, agentura wśród robotniczych przywódców strajków...  

        Najlepsze jest to – na co zwrócił uwagę Grzegorz Braun, że końcowe sceny „Człowieka z marmuru”, filmu skręconego w 1976, miały miejsce przed gdańską stocznią – agent wpływu Andrzej Wajda wiedział, w którym miejscu skończyć, żeby móc później wygodnie zacząć.

        Polska transformacja została w licznych przetargach przygotowana przez środowisko wywiadu wojskowego, jedyną grupę, która posiadała do tego możliwości dysponującą wiedzą i kontaktami zagranicznymi.  

        Z tego trzeba wyciągnąć wnioski, z tego trzeba się uczyć, bo przecież jesteśmy narodem w odbudowie. Dźwigającym się po straszliwej katastrofie zapoczątkowanej we wrześniu 1939 roku; narodem, któremu doszyto obcą głowę.

        Aby nowa odrosła, potrzebny jest  pokój, potrzebna jest praca, potrzebne jest obudzenie polskich ambicji.

        Nasz problem wynika bowiem z rozdwojenia jaźni. Kilka tygodni temu Krzysztof Budziakowski  z Fundacji im. Zygmunta Starego zaprosił mnie do udziału w ankiecie pt. „Co my, polscy obywatele, możemy zrobić dla pojednania narodowego i zbudowania zgody społecznej?”. – Celem ankiety jest zainicjowanie dyskusji dotyczącej  pozytywnych i konstruktywnych działań obywatelskich na rzecz przezwyciężenia istniejącego podziału. Działań pozapartyjnych, które mają być prowadzone nie przeciwko komuś, lecz na rzecz integracji i dobra wspólnego.

        Moja odpowiedź jest krótka i prosta: Polska dla Polaków. A Polakiem jest każdy, kto przyjmuje i akceptuje szeroko pojętą polskość... Odpisałem: Szanowny Panie, Okupanci ścięli Polsce głowę i na jej miejsce przyszyli inną, niepolską, dzisiaj Polska głowa zaczyna odrastać. Dwóch głów być nie może, jedna musi odpaść i odpadnie – potrzeba jeszcze pokolenia. Pojednanie narodowe, zgoda społeczna – to fikcja. Nigdy czegoś takiego nie ma i nie było – nawet w obliczu najeźdźcy bolszewickiego w 20 roku.  Jest walka i poszukiwanie równowagi interesów. Raz pokojowo, przy pomocy kartki wyborczej, raz na ulicy, przy pomocy strajków i kastetów, raz w okopach, przy pomocy karabinów maszynowych. Ta równowaga jest chwilowa.

        Na czym polega nowoczesna, współczesna polskość? Gdzie jest polski interes?

        Przede wszystkim w tym, byśmy odzyskali polską majętność, by polskie domy były zasobne, bogate, silne polskie przedsiębiorstwa wysokodochodowe, produkujące w oparciu o najbardziej zaawansowane technologie, polskie instytucje, sprawne, odbiurokratyzowane i dające wszystkim równe szanse, polską armię – co najmniej taką jak turecka i nowoczesną, by polskie rodziny były wielodzietne.

        W takiej sytuacji będzie nas stać na dokonywanie regionalnej projekcji siły. Od września 1939 roku obcy urządzają nam życie. Polskie transformacje były częścią planów globalnych, ścierały się nad naszymi głowami interesy wielkich graczy. Mimo że nie wierzę w teorie spiskowe, nie da się nie zauważać „spisków”; ustawek, gier operacyjnych. Polska w rezultacie września straciła suwerenność i została poddana dekapitacji. Sierpień bezpośrednio z tej sytuacji wynikał, był próbą „upodmiotowienia się” Polaków, ale polskiej głowy jeszcze nie było. Każdy chce, aby coś od niego zależało. Stworzono nam takie wrażenie. Dzisiaj chodzi o to, by to wrażenie przekuć w rzeczywistość, by zacząć się samodzielnie rządzić we własnym domu. Jest to rzecz trudna, bo przyszyta głowa łatwo nie odpada.

        Po to, byśmy mogli to robić, musimy patrzeć przeszłości prosto w oczy. Nie taplajmy się łzawo wyziewami biało-czerwonego sentymentalizmu, nie róbmy z klęsk sukcesów, a pomni ofiar – także tych daremnych – róbmy sobie codziennie rachunek sumienia z pracy dla Polski. Czasu może być mało, każda minuta życia  się liczy. Liczy się konkret, liczą się fakty dokonane, liczy się nasza wspólna przyszłość.

        Nie zbudujemy jej, jeśli nie nauczymy się myśleć, wyciągać wnioski i działać z podniesioną głową. Omijajmy szerokim łukiem malkontentów, fantastów, wiecznych narzekaczy i różne lafiryndy, dla których „liczy się tylko kasa”. Patrzmy, co można uzyskać już dzisiaj i do roboty!

Andrzej Kumor

        The right-wing Greens are deeply critical of various aspects of current-day American society. They are critical of both corporate consumerism, and of redistributive welfare policies. Both the commodity-consumption mode of life, and the so-called managerial welfare-state, are perceived as very anti-ecological. The right-wing Greens ask pointed questions about the bureaucracy, such as the ratio between the costs of administration, and the amount of money delivered to the actual needy person – and about how much real wealth have massive government bureaucracies ever produced.

        The right-wing Greens point out that the ecological idealism which was possibly the best part of the 1960s movements, has failed to find much practical instantiation today -- America has become more commercialized and paved-over in the interval, and big corporations are more powerful than ever.

        Although not usually religious, they criticize materialism when exercised at the expense of a holistic approach to the human being living in nature.  They argue that, despite the attempts of some boosters of the welfare-state to distinguish between the “bad” materialism of corporate consumerism, and the presumably “good” materialism of redistributive welfare-policies, the differences between what could in both cases be seen as materialistic outlooks are minimal. Welfare-state proponents often claim to eschew a concern with economic values, in favor of “social” issues, but in many cases, their programs and policies amount to little else than getting themselves and their various client-groups “a bigger share of the pie”. It is argued that a genuine sacrifice in the welfare-state administrators’ and propagandists’ consumption-lifestyle, on behalf of something like the ecological future of the planet, is comparatively rare. One of the most obvious inducements to conservation of such resources as electricity is to charge market prices for them, yet this is usually considered as leading to impermissible inequity.

        The right-wing Greens see some pitfalls among common environmentalist arguments, as possibly leading toward a power-grab by so-called big government, in the creation of vast adjudicating agencies. Some of them suggest that strictly emphasizing property rights could be a salutary corrective for environmental abuses. One of their most frequent arguments is about “the tragedy of the commons” – the title of a famous 1968 article by biologist Garrett Hardin. It is argued that land or other resources held as “commons” tend to be mercilessly exploited, which leads to increasing environmental degradation. For example, why should anyone limit their water-consumption, if they are receiving it for free (or almost free), and know that even if they limit themselves, irresponsible others will use as much as they wish?

        Indeed, the frequent absolving of individual responsibility today is seen as not conducive to serious conservation efforts.

        They also argue, citing a long line of earlier American conservation efforts – represented by figures as illustrious as President Theodore Roosevelt -- that arguments for conservation should be focused on the preservation of a national ecological heritage, not necessarily on an abstract “planet”. Indeed, it might be markedly more difficult to make arguments for sacrifices in one’s own consumption, if one’s national resources will invariably be drawn upon by ever-increasing immigration, and ever-increasing populations abroad. For example, the Kyoto Accord would probably have had almost unanimous support in Western countries in its first year, if it had extended, for example, to China and India or, indeed, to the entire world.

        Based on a draft of a presentation for the 2013 Conference of the Polish Association for American Studies (PAAS) (Eating America: Crisis, Sustenance, Sustainability) (Wroclaw, Poland: University of Wroclaw, Department of English Studies), October 23-October 25, 2013. Another version of this essay has appeared at Quarterly Review (UK) (April 22, 2015).