Historia Bazyliki Świętego Pawła w Toronto
 

       Niewiele osób spodziewałoby się natknąć w Toronto na renesansową bazylikę w pełnej harmonijnej świetności, która wyłania się jak niespodzianka z szeregu nieciekawej zabudowy ulicy Queen East. Projektowanie w stylu renesansowym było dość niezwykłe w mieście gotyckich kościołów. Tylko katolicy dokonali tego: zbudowali w Toronto włoską wersję XV-wiecznego kościoła Santa Maria Novella we Florencji, który jest wykończony zielonym i białym marmurem. Bazylika Świętego Pawła wraz z 129-metrową dzwonnicą została zbudowana z szorstkiego kamienia z Credit Valley w Ontario i gładkiego wapienia z Ohio.

       Założony w 1822 roku pierwszy obiekt w tym miejscu - kościół św. Pawła, z czerwonej cegły, był katedrą aż do czasu wybudowania katedry św. Michała w 1848 roku. Parafia rosła, spełniając duchowe i społeczne potrzeby imigrantów i ubogich mieszkańców okolic. W 1880 roku proboszczem kościoła został mianowany biskup Thomas Timothy O’Mahoney. Służył on w rodzinnej Irlandii i Australii i był człowiekiem wielkiej wizji oraz energii. Aby służyć szybko rosnącej katolickiej populacji Toronto, biskup O’Mahoney wraz z architektem Josephem Connellym energicznie zaczął planować budowę nowego kościoła. Powstał projekt w stylu włoskiego renesansu. Kamień węgielny został poświęcony w 1887 roku. Pierwsza msza została odprawiona tuż przed świętami Bożego Narodzenia w 1889 roku.

        Pieta z brązu niedaleko wejścia do bazyliki została wzniesiona w 1933 roku na cześć biskupa Michaela Powera i setek parafian, którzy zmarli podczas epidemii tyfusu w 1847 roku. Na tablicy przy głównym wejściu podane są nazwiska 81 członków kongregacji, którzy zginęli w czasie I wojny światowej.

        Obok schodów znajduje się grób biskupa Thomasa Timothy O’Mahoneya. Dzisiejsza bazylika znajduje się na Power Street (główne wejście), ulicy nazwanej na cześć pierwszego rzymskokatolickiego biskupa Michaela Powera.

Architektura Bazyliki

        W architekturze bazylika to rodzaj chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych), z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego).

        A więc charakterystyczne cechy chrześcijańskiego systemu bazylikowego to:

        - budynek ma układ podłużny (wzdłuż Queen Street), podzielony jest na część centralną (nawa główna) oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony;

        - nawy (główna i boczne) przykryte są oddzielnymi dachami;

        - część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie wnętrza przez pas górnych okien;

        - wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami, filarami lub słupami stanowiącymi elementy nośne – tutaj arkadami w stylu jońskim.

        Bazylika św. Pawła spełnia owe założenia architektoniczne. Światło przenikające do wnętrza stwarza poczucie wizualnego ładu, niewątpliwie związanego ze stylem renesansowym. Nawa o sklepieniu kolebkowym oddzielona jest od naw bocznych przez pełne uroku arkady w stylu jońskim; krótkie nawy poprzeczne (transept) ozdobione freskami; piękne prezbiterium z potrójną apsydą. W prezbiterium i apsydach bocznych znajdują się cztery główne freski. Organy, całe w drewnie, zostały zainstalowane w 1898 roku przez R.S. Williams & Son, Toronto, i są unikatowe w Ameryce Północnej. Witraże zostały zainstalowane w rok później, a stacje Drogi Krzyżowej w 1901 roku.  

        Kampanila (dzwonnica) z dzwonem z oryginalnego kościoła została wzniesiona w 1905 roku. Sceny z życia świętych były malowane na płótnie, a anioły znajdujące się za ołtarzem zostały stworzone w tej samej technice. Figura Świętego Pawła umieszczona jest ponad głównymi drzwiami wejściowymi.

        Renesansowy projekt przebudowy fasady kościoła Santa Maria Novella we Florencji wykonał architekt renesansu, Leon Battista Alberti. Projekt ten jest bardzo podobny do założeń projektu bazyliki w Toronto. Fasada budynku podzielona jest na dwie kondygnacje. Część parterowa oparta jest na czterech kolumnach. Nad nimi belkowanie i szeroki parapet, na którym wspina się górna kondygnacja w formie czterech (bazylika ma dwa) pilastrów podpierających trójkątny fronton.

Bazylika - tytuł honorowy kościoła

        Kościół św. Pawła w Toronto spełniał architektoniczne założenia bazyliki. Aby otrzymać papieski honor, kościół musi wyróżniać się wartością zabytkową, liturgiczną, pielgrzymkową i duszpasterską. Kościół świętego Pawła został wyniesiony do godności bazyliki kościelnej przez papieża Jana Pawła II w 1999 roku. Parafianie to zróżnicowana społeczność śródmieścia Toronto, posługująca się 30 językami. Bazylika otrzymała specjalny przywilej udzielania odpustu zupełnego w określonych dniach w roku. Osobnym wyróżnieniem tej bazyliki jest ostatnio nadany jej status „Drzwi Miłosierdzia” i przywilej uzyskiwania odpustu zupełnego związanego z Rokiem Miłosierdzia Bożego.

        Ceremonia 1050. rocznicy Chrztu Polski w Toronto odbędzie się właśnie w tej pięknej Bazylice Świętego Pawła w Toronto 6 maja o godz. 20. W programie znajdą się arcydzieła polskiej muzyki kościelnej od średniowiecza do współczesności, arie i chóry kościelne F. Schuberta, S. Moniuszki i G. Bizeta oraz wspólny śpiew z orkiestrą tradycyjnych polskich pieśni kościelnych. Utwory wykonają: chór „Novi Singers”, soliści, orkiestra „Toronto Sinfonietta” pod dyrekcją Macieja Jaśkiewicza.                 

        Reasumując, uroczysty koncert zorganizowany w tak znakomitym wnętrzu będzie dużym wydarzeniem patriotycznym i artystycznym, którego nie wolno przeoczyć. Jest też okazja, aby zobaczyć wyżej opisaną perłę neorenesansu w Toronto.

Jadwiga Ferens