Ciąg dalszy kalendarium  Rejsu Wagnera 1932–39

Wejście jachtu "Zjawa III", dowodzonego przez harcerza z Polski i pod polską banderą, było powodem do dumy Polaków zamieszkałych w Australii. Pewnie dlatego, że miejscowi Australijczycy, w większości potomkowie angielskich zesłańców i imigrantów, byli absolutnie przekonani, że morza i wszelkie na nich osiągnięcia należą do Anglii. Mit został obalony, Władek czuł się jak w rodzinnym domu, choć do tego prawdziwego bardzo już tęsknił. Coraz bardziej realny stawał się triumfalny powrót do Gdyni pod żaglami. Miał już za sobą połowę drogi, do dyspozycji znakomity, jak na owe czasy, jacht i wystarczające – do pokonania reszty drogi – doświadczenie. "Zjawa III" sprawdziła się doskonale w drodze z Ameryki Południowej do Australii, była gwarantem szczęśliwego powrotu do kraju. Aby wyprawę kontynuować, brakowało tylko dwóch elementów: pieniędzy i załogi.
Sława i osobisty urok, plus do tego gawędziarski talent przysporzyły mu wielu przyjaciół z kręgów Polonii australijskiej oraz pośród Australijczyków. Skorzystał z zaproszenia na zajęcia w Sydney Technical Collage, gdzie przez kilka miesięcy studiował budowę stoczni i statków. Przyjaźń z właścicielem stoczni, panem Wilde'em, zaowocowała wyciągnięciem "Zjawy III" na pochylnię i po oczyszczeniu i pomalowaniu dna Władek zakotwiczył swój jacht w ekskluzywnej Zatoce Róż w pobliżu Sydney. Domyślamy się, że nieodpłatnie. Tam spotkał australijskich farmerów i włączył się w rozwiązanie ich problemów komunikacyjnych: na rozległych przestrzeniach australijskich jedynym środkiem łączności był niewielki samolot, a kłopot polegał na wybudowaniu właściwych lądowisk, z czym sobie nie radzili. W tej dziedzinie wiedza Władka miała dwa źródła: z budowanych przez jego ojca gdyńskich ulic, gdzie żwirowe podłoże pod ulice polewano ciężkim olejem silnikowym, oraz z żeglarskiej wiedzy o wietrze. Za nadzór nad budową pasów startowych portfel Władka wzbogacił się o niebagatelną na owe czasy kwotę 800 funtów.
Spore dochody wpływały z krótkich rejsów morskich na "Zjawie" organizowanych przez polonijne i australijskie organizacje. Skwapliwie skorzystali z możliwości krótkich wypraw żeglarskich australijscy skauci i niebawem wyznaczyli dwóch załogantów, którzy wraz z Władkiem mieli dotrzeć na Światowy Zlot Skautingu planowany na lipiec 1939 w Szkocji. Obaj, David Walsh i Sidney Smith z Pierwszej Drużyny Skautów Wędrowców Woolhara-Paddington, rówieśnicy Władka, zameldowali się na pokładzie "Zjawy III" 9 lipca 1938 roku. Zaczynało się uroczyste pożegnanie.
W polskiej ambasadzie w Sydney Władek otrzymał dwa najważniejsze dla niego dokumenty: polski paszport (dotychczas używał jedynie legitymacji szkolnej) i Patent Kapitana Jachtowego Żeglugi Morskiej. Od Polonii zaś dostał nowe żagle i spore zapasy żywności, a od australijskich aborygenów akcesoria myśliwskie przeznaczone do Polski. Od skautów – mapy.
W asyście wielu pięknych jachtów żaglowych i motorowych, przy tłumach na molo i fajerwerkach, "Zjawa III" opuściła Sydney 10 lipca 1938 roku. W ciągu następnych dwóch tygodni trawersowali wschodnie wybrzeża Australii, odwiedzili kilka wysp leżących w rejonie Wielkiej Rafy Koralowej i w Townsville, 2000 mil od Sydney, najbardziej na północ wysuniętym cyplu Australii, nastąpiła częściowa wymiana załogi: zszedł Smith, a jego miejsce zajął Bernard Plowgright, zwany "Blue", z tej samej drużyny skautowskiej. David i "Blue" dotrwali z Wagnerem do końca. Dla Władka była to podróż do Polski, celem Australijczyków była Szkocja.

Żeglowali wspólnie trzynaście miesięcy: trzy miesiące przez Ocean Indyjski, odwiedzili Timor, Wyspę Bali, Jawę, Diego Garcia i 16 grudnia 1938 roku zatrzymali się w Adenie, należącym wówczas do Brytyjskiego Imperium. Kilkakrotnie o krok od utraty jachtu, w silnych sztormach, trudach nawigacyjnych i doskonałej lekcji żeglarstwa dla Australijczyków. Nie tylko żeglarstwa. Obaj skauci, a szczególnie David, zdobywali wiedzę o Europie i Polsce. Obaj pochodzili z kraju istniejącego dopiero 150 lat, płynęli do Europy o wielowiekowej tradycji i dowiadywali się, z jakiego kraju pochodzi ich kapitan. Jedynym podręcznikiem, jaki był na jachcie i bardzo pomógł Władkowi w wykładach historii Polski, była powieść Henryka Sienkiewicza "Ogniem i mieczem". Czytał im ją po polsku, tłumaczył i uczył języka. Okazało się, że był to znakomity pomysł. Dotknął najbardziej Davida Walsha, który odtąd już wiedział, że wszyscy Polacy są szlachetni i dzielni jak Jan Skrzetuski, że polskie kobiety są piękne i mądre jak Helena, a polski spryt i inteligencję prezentuje imć pan Zagłoba. I David postanowił płynąć z Wagnerem do Polski.
Morze Czerwone osiągnęli 31 grudnia 1938, a w porcie Tewfik, leżącym na południowym krańcu Kanału Sueskiego, witani byli oficjalnie przez władze portowe i przedstawiciela polskiej ambasady w Kairze, 23 stycznia 1939 roku.
W drodze nadzwyczajnego zezwolenia, "Zjawa III", jako pierwszy żaglowiec, otrzymała pozwolenie przejścia kanału pod żaglami. W Port Said, nieopodal siedziby British Navy, zakotwiczyli 14 lutego 1939 roku.
W Port Saidzie zatrzymały ich oficjalne obowiązki: wizyty w ambasadach, polskiej i australijskiej w Kairze, spotkanie z brytyjskim następca tronu (od którego Władek otrzymał w prezencie kamerę filmową, dzięki czemu dalszy ciąg jego rejsu został uwieczniony na filmie), przejażdżki morskie na "Zjawie III", organizowane dla wybitnych przedstawicieli miejscowej Polonii, dla egipskich skautów i dla urzędników konsulatu USA. Była też pora na zajęcie się jachtem, który wymagał wielu napraw oraz na szycie nowych żagli, przystosowanych do spodziewanej ciężkiej żeglugi na Morzu Śródziemnym i na Północnym Atlantyku.

Ciężkie chmury wisiały nad Morzem Śródziemnym, gdy wyruszali w dalszą drogę. A w Adenie i Suezie mówiono już o prawdopodobieństwie wybuchu wojny.
15 marca wzięli kurs na Maltę i do La Valetta wpłynęli 30 maja. 16 czerwca wpłynęli do Algieru, a 2 lipca 1939 roku, salwą armat witano ich w Gibraltarze. Wszędzie zresztą witano ich uroczyście, w miejscowej prasie pojawiały się zdjęcia "Zjawy III" z artykułami o dzielnym polskim harcerzu-żeglarzu i o jego kończącej się wokółziemskiej wyprawie. Śpieszyli się, skracali zaplanowane uroczystości powitalne: Zlot Skautów miał się rozpocząć 15 lipca.
4 lipca wyszli z Gibraltaru na Atlantyk, a 11 lipca 1939 roku to data Przecięcia Wielkiego Koła, w tym miejscu Władek był na pierwszej "Zjawie" na początku stycznia 1933 roku. Nie było czasu na celebracje i wzruszenia, czas naglił.
20 lipca spotkali jacht "Książę Albert", który witał ich w morzu w imieniu rodziny królewskiej. 21 lipca o godzinie 11.00 czasu Grinwich rzucili kotwicę w Southampton.

* * *

Pierwszy przywitał ich jeden ze współtwórców skautingu i przyjaciel generała Baden-Powella, pułkownik Turner-Clark. Wieczorem tego samego dnia przybyli przedstawiciele Kwatery Głównej Brytyjskiego Skautingu z informacją, że na Zlocie wszyscy czekają.
Do Londynu żeglarze dotarli pociągiem, tam w Kwaterze Głównej witał ich zastępca komendanta Światowego Skautingu sir Percey Everett. Po uroczystym lunchu zaproszono ich do studia BBC na specjalny program poświęcony ich podróży, a potem wystąpili w pierwszej na świecie stacji telewizyjnej.

Zarejestrowane zostały słowa prezentera: "Odchodzimy teraz od zaplanowanego programu, aby przedstawić państwu załogę małego jachtu, przybyłą wczoraj do Southampton po podróży z Australii. Jak państwo wiedzą, wszyscy trzej są skautami. Oto Władysław Wagner, polski harcerz morski, kapitan i nawigator. Jego podróż rozpoczęła się w 1932 roku, kiedy wypłynął z Polski z jednym towarzyszem, aby nieść w świat polską banderę".
Prosto ze studia przewieziono żeglarzy na dworzec kolejowy i nazajutrz rano witani byli na stacji Crieff w Szkocji przez skautów australijskich. Kilka mil od stacji przy zamku Monzie, w miejscu gdzie odbywał się III Światowy Zlot Skautów, czekało na nich cztery tysiące uczestników jamboree i ponad 20 tysięcy widzów. Wjechali tam na odkrytym samochodzie w pochodzie poprzedzanym orkiestrą szkockich dudziarzy. Stali się bohaterami Zlotu i niewątpliwie całego światowego skautingu. To braterstwo i odwaga są najwyższymi cnotami skautów i ci trzej, rejsem z dalekiej Australii, a Wagner – poprzez cały świat – pokazali, że to nie są czcze słowa.
Udział załogi "Zjawy" w Zlocie był radosnym i najważniejszym jego wydarzeniem, jakby zacierającym pomruk zbliżającej się wojennej zawieruchy.
Niewielka, bo raptem 12-osobowa grupka polskich harcerzy brała udział w Zlocie. Nie dotarł "Zawisza Czarny". Nastrój zbliżającej się wojny dotarł na Zlot.

Wagner odjechał po dwóch dniach, śpieszył się. Gospodarze Zlotu i obaj jego przyjaciele doskonale go rozumieli. Miał nadzieję dotrzeć szybko do kraju, miał zamiar wstąpić do marynarki wojennej. Ale najpierw musiał doprowadzić "Zjawę III" do stanu używalności: wszystko z niej wyrzucić, jacht wyczyścić i pomalować. Konsulat polski prosił go o potwierdzenie gotowości jachtu do drogi, ale już go uprzedzono, że bez zgody nie wolno mu wyruszać. Po paru dniach zjawił się David Walsh. Postanowił pomóc Władkowi w pracach. W połowie sierpnia przyjechał "Blue", zdążył odwiedzić rodzinę w Anglii, ale doszedł do wniosku, że tutaj jest bardziej potrzebny. W trójkę postanowili przeprowadzić jacht do najbardziej na wschód wysuniętego portu angielskiego, Great Yarmouth. Stamtąd było najbliżej do Polski.
29 sierpnia wypłynęli z Southampton i nieważne, że wiatr był przeciwny, że kanał La Manche, jak zwykle, mało przychylny żeglarzom – płynęli. "Zjawa III" i cała jej szczęśliwa załoga znowu byli razem. Znowu pod żaglami. Obaj Australijczycy postanowili dokończyć podróż z Władkiem.

* * *

"PODŁUG SŁOŃCA I GWIAZD" – Władysław Wagner, końcowy fragment:
1 września o godz. 19:00 ujrzeliśmy ląd w pobliżu Lowestoft. Gdy zapadł zmrok, nie udało nam się dojrzeć żadnych świateł miasta. Zastanawialiśmy się, czy była to tak gęsta mgła, czy awaria sieci elektrycznej. O godzinie 22.40 zobaczyliśmy przed dziobem światła latarniowca Corton i dobrze po północy zakotwiczyliśmy na redzie Great Yarmouth.
Wczesnym rankiem podpłynęła motorówka z Great Yarmouth oferując holowanie. Podziękowałem sternikowi i powiedziałem, że poczekamy na wiatr. Nie wydawał się słuchać, co do niego mówię... przyglądał się uważnie fladze Zjawy III.
– Ubiegłej nocy Niemcy napadli na Polskę, jest wojna – powiedział.
Przypuszczam, że w głębi serca byłem w jakiś sposób na to przygotowany, lecz usłyszeć taką wiadomość... faktycznie wypowiedziane słowa... i w dodatku w tak piękny poranek... To było jak koszmarny sen, z którego nie mogę się obudzić, Dave i Blue podzielali mój ból. (...)
Zerwała się świeża bryza przyciągająca naszą uwagę i z nią weszliśmy do portu, cumując przy Mission Quay. Poruszaliśmy się jednak nienaturalnie, sparaliżowani tragicznymi wiadomościami. Kapitan portu, W. Sutton, już czekał i wręczył mi telegram z konsulatu w Londynie z poleceniem zakończenia podróży i pozostawienia Zjawy III w Wielkiej Brytanii.
Przez całą podróż w mojej książce pokładowej gromadziłem wpisy urzędników wszystkich portów, gdy do nich zawijałem i je opuszczałem. Wpis kpt. Suttona był unikalny:
"Jacht żaglowy Zjawa III przybył do Great Yarmouth 2 września 1939 roku w drodze do Gdyni, do Polski. Z powodu wybuchu wojny między Niemcami i Polską dnia 1 września 1939 roku Zjawa III otrzymała polecenie Polskiego Konsula Generalnego pozostania w Anglii".
Najbardziej nieoczekiwany koniec rejsu Zjawy.

Zbigniew Turkiewicz
Ciąg dalszy za tydzień

Z Arkiem Wolskim nie tylko o volkswagenach  rozmawia Sobiesław Kwaśnicki

Do volkswagenów nikogo nie trzeba przekonywać. Większość kierowców ma wyrobione zdanie. To solidne auto jest emanacją ducha niemieckiej techniki; efektem pracy pokoleń dobrze wykształconych inżynierów, kochających zapach naoliwionego metalu.
Sam lubię volkswageny i nimi jeżdżę, dlatego na rozmowę o sławnym "Das Auto" wybrałem się do kultowego sprzedawcy tych wozów, człowieka, który na stałe Polakom z GTA kojarzyć się będzie z Martin Grove Volkswagen – czyli do Arka Wolskiego.
Choć Martin Grove Volkswagen mieści się nieco "z boku", w północnej części aglomeracji, na wysokości drogi 7 nieopodal 27, to ta "wyprawa" z pewnością się nam opłaci.
Arek Wolski twierdzi, że volkswagen to miłość, do której się dorasta. Nie jest to chwilowe zauroczenie jakąś stylistyką zewnętrznej powłoki, lecz relacja, która – jak dobrze dobrane małżeństwo – wzrasta w miarę upływu lat, pogłębia się z każdym przejechanym kilometrem; to związek trwały, nierzadko na całe życie.

Sobiesław Kwaśnicki – Volkswagen to również firma, która produkuje tutaj na rynek amerykański bardzo ciekawe diesle i chyba jest to jedyny dostawca samochodów osobowych, który ma w swej ofercie auta z silnikami wysokoprężnymi...

Arek Wolski – To prawda, w zwykłym przedziale cenowym, bo jeszcze jest mercedes – ale mówimy o klasie E, i BMW, które w tej chwili wycofuje się, a to był samochód w przedziale 50-60 tys. dol. Jest też BMW X5, ale tu już mówimy o 90-100 tys. dolarów. I to wszystko.
Tymczasem diesel jetta zaczyna się w tej chwili od 25 tys., jest passat, którego Polacy bardzo lubią. Passat montowany w USA, w Tennessee, który jest troszeczkę większy od europejskiego, no bo co tu kryć, w Ameryce ludzie są więksi.

– No właśnie, skąd te odmiany modeli – inne na rynek europejski, inne na amerykański? Czym różni się taki golf, czy ma inaczej poustawianą skrzynię biegów, jest wolniejszy niż ten na autobahny?

– Nasz amerykański golf – co ciekawe – w istocie niczym nie różni się od europejskiego. Jedyna różnica to wyposażenie dodatkowe. Na rynek amerykański jest to auto o wiele lepiej wyposażone; za dużo rzeczy na rynku europejskim trzeba dopłacać.
Z drugiej strony, pewnych rzeczy na naszym rynku w ogóle nie ma, a to dlatego, że nie do końca są one tutaj potrzebne – jak choćby samoparkowanie się samochodu, cruise control z radarem prędkości czy czujnik pustego pola, czyli blind spot. To ostatnie urządzenie ma swoje uzasadnienie w różnicy przepisów. Tu, w Ameryce, kierowca, zmieniając pas, ma obowiązek obejrzeć się przez ramię i sprawdzić blind spot, w Europie – musi trzymać głowę prosto i sprawdzać jedynie lusterka.

– Gdyby Pan miał polecić volkswagena, to jaki model rekomenduje Pan młodemu człowiekowi, jaki rodzinie, a jaki ludziom starszym?

– Wie pan, golf to jest samochód "od lat pięciu do stu pięciu". Golf w tej chwili jest – jeśli chodzi o klasę kompaktową – jednym z najlepiej sprzedających się samochodów na świecie. Sprzedaje się ok. 1,5 mln golfów rocznie, a na całym świecie produkuje je 6 fabryk. Volkswagen ma łącznie 96 fabryk.

– Pod względem inżynieryjnym jest to cacko, przyznaję.

– Powiem panu, że jest to samochód zbyt zaawansowany technicznie na ten rynek, ludzie nie są w stanie docenić tego samochodu. To auto wyprzedza technologicznie całą konkurencję. Popatrzmy na golfa diesla – ma skrzynię DSG (Direct Shift Gearbox), która od 7 lat jest najszybszą automatyczną skrzynią biegów na świecie, jest tak skonstruowana, że w środku są dwie skrzynie – jedna odpowiada za biegi 1, 3 i 5, a druga za 2, 4 , 6 – w momencie, gdy samochód jest na pierwszym biegu, drugi już jest "w środku". Zupełnie nie czuje się zmiany. Europa jest zakochana w tej skrzyni – tutaj wiele osób też, ale wielu generalnie nie wie, co to jest. Taka jest prawda. Jest to najwyższa półka.

– I to w samochodzie, który nie kosztuje połowy domu.

– BMW używa podobnej skrzyni, zrobionej trochę we współpracy. Bo tak "pod stołem" to producenci niemieccy jednak ze sobą ściśle współpracują. Mają ciche układy. Mercedes używa na przykład w Europie silników VW o pojemności poniżej 2 litrów.

- Volkswagen narodził się jako samochód dla ludu – garbus. Ale dzisiejszy garbus to już nie auto dla rodziny, jak tamten volkswagen, lecz dla kierowców lubiących trochę depnąć, jest taki bardziej usportowiony...

– Mamy kilka wersji tego samochodu.

– Także z silnikiem Diesla?

– Będzie w roku modelowym 2013. Dostaliśmy informację, że w głównym magazynie w Kanadzie już są pierwsze sztuki

– Jaki to diesel?

– Dwulitrowy silnik, 140 koni, 234 funtów momentu obrotowego. Bazowany na technologii common rail (w wolnym tłumaczeniu: wspólna szyna) – wersja systemu wtrysku paliwa w silnikach Diesla – od lat dostępne, ale tylko i wyłącznie w Europie, dlatego, że olej napędowy do roku 2008 był w Ameryce Północnej bardzo brudny, bardzo zasiarczony.
Od 2008 roku każda stacja musi mieć diesel z minimalną zawartością siarki, ultra low sulphur.

– Czy Pan zaryzykowałby stwierdzenie, że dzisiaj silniki Diesla są czystsze od benzynowych?

– Generalnie tak. Ta technologia jest tak czysta, że to, co wychodzi z tłumika, jest czystsze od tego, czym oddychamy.

– Pan żartuje?

– Nie. W tej chwili ten diesel spełnia normy kalifornijskie. Te normy są bardziej restrykcyjne niż europejskie. Pewnych samochodów Volkswagen nie może ściągnąć, dlatego że one tutaj nie przejdą testów emisji...
Inna rewelacyjna rzecz w golfie to silnik, który jest w tej chwili już w produkcji, to jest 1,4 l z trubodoładowaniem. Już sam w sobie ma niskie spalanie – bez żadnej hybrydy, średnia wychodzi 5,3 litra na sto kilometrów. To jest 140-konny silnik do tego w przypadku zestawienia hybrydowego dochodzi 32 KM z silnika elektrycznego. Przy każdym zatrzymaniu silnik będzie wyłączany (technologia "stop and go"), a najważniejsze, i tego nikt nie ma, to że podczas stałej jazdy na autostradzie ten silnik będzie wyłączał dwa zewnętrzne cylindry i będzie jechał tylko na dwóch cylindrach – spalanie będzie w granicach 3 – 4 litrów. To jest rewelacja! Rozmawiałem z Volkswagenem trzy tygodnie temu i takie auto ma kosztować jakieś 28 tysięcy – co jest rewelacyjną ceną.

– Można powiedzieć, że obecnie volkswagen golf to jest najbardziej zaawansowane technicznie auto na rynku? Oczywiście, w klasie aut powszechnie oferowanych?

– Volkswagen jest właścicielem niezwykle ważnych innych firm. Pierwsza to Bugatti, to czym kiedyś był concorde dla samolotów, tym bugatti jest dla samochodów; jest klasą sam dla siebie. Bugatti veyron, który jest sprzedawany w granicach 1,5 do 3 mln dolarów, to jest samochód budowany poniżej kosztów; na każdym Volkswagen traci ok. 5 mln dolarów, ale technologia, która jest wsadzona w ten samochód!!! …I to jest wszystko Volkswagena! Najśmieszniejsze jest to, że wsiada pan do samochodu za 2 miliony dolarów i ma pan taki sam kluczyk jak w volkswagenie.
Kolejna – Bentley. Cała ta technologia, która jest w bentleyu to jest Volkswagen – nawet silniki Bentleya są częściowo montowane w tzw. szklanej fabryce w Dreźnie, w byłych Niemczech Wschodnich, gdzie powstają też składane ręcznie volkswageny phaeton.
Następna firma – Lamborghini. W jettach i golfach silnik benzynowy 2,5 litra – niewielu o tym wie – to jest połówka 10-cylindrowego silnika z lamborghini gallardo. Bo każdy się pyta, dlaczego ten samochód ma 5 cylindrów? Ten silnik jest tylko i wyłącznie dostępny na rynku północnoamerykańskim. Dlatego, na przykład, rozrząd jest napędzany nie paskiem tylko łańcuszkiem. Bardzo dobre silniki, nie do zdarcia...

Dokończenie za tydzień.

Zapraszam Wszystkich Państwa!
wasz Sobiesław

Cell. 416-986-9169
Tel. 905-851-5111 wew. 2234
7731 Martin Grove Rd., Woodbridge, Ontario L4L 2C5