Oskar Halecki i jego wizja Europy

Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazał się trzeci, 423-stronicowy tom pracy "Oskar Halecki i jego wizja Europy". Praca zawiera piętnaście artykułów, autorstwa wybitnych naukowców, "o tym jednym z najwybitniejszych historyków polskich, jego drodze życiowej w kraju i na emigracji, o imponującym, a mało wciąż u nas znanym dorobku badawczym".

Urodzony w 1891 i zmarły w 1973, Oskar Halecki był gorącym patriotą i zdeklarowanym antykomunistą. "Istotną rolę w kształtowaniu dziejów przypisywał Opatrzności Bożej, głosił pochwałę chrześcijańskiej tożsamości Europy, Kościoła katolickiego oraz umiłowania wolności i demokracji w kulturze europejskiej. Spopularyzował koncepcję odrębności Europy Środkowowschodniej jako Kresów cywilizacji zachodniej. Jego prace – pisane m.in. po angielsku i francusku – kształtowały wyobrażenia Zachodu o dziejach Polski: najpierw »przedmurza chrześcijaństwa«, a potem pierwszej ofiary dwóch sprzymierzonych mocarstw totalitarnych".

W pierwszym tekście o Oskarze Haleckim zamieszczonym w trzecim tomie pracy Damir Agičić opisał chorwackie korzenie historyka, w kolejnych Małgorzata Dąbrowska opisała korespondencję historyka z przyjaciółmi, Michał Kozłowski uczniów historyka, Grzegorz Zackiewicz postać Kazimierza Zakrzewskiego, historyka zaprzyjaźnionego z Haleckim, Lidia Korczak prace Haleckiego i Henryka Paszkiewicza o Rusi i Litwie, Katarzyna Błachowska prace historyka o relacjach Rusi i Moskwy, Jūratė Kiaupienė prace historyka o Litwie, Jarosław Nikodem prace historyka o Jadwidze Andegaweńskiej, Renata Knyspel-Kopeć recenzje prac innych historyków autorstwa Haleckiego, Andrzej Brzeziński prace Haleckiego w Międzynarodowym Instytucie Współpracy Intelektualnej w Paryżu od 1925 do 1926, Rafał Stobiecki prace historyka w Uniwersytecie Polskim Zagranicą od 1939 do 1940, Beata Dorosz prace historyka dla Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce, Stanisław Adamiak aktywność historyka podczas rzymskich obchodów Tysiąclecia Polski chrześcijańskiej, Anna Brzezińska historiografię francuską dotyczącą Haleckiego, Marek Kornat aktywność polityczną Haleckiego.

Robotnice w Polsce w latach 1945–1960

Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazała się 368-stronicowa praca Natalii Jarskiej "Kobiety z marmuru. Robotnice w Polsce w latach 1945–1960", w której autorka ukazała aktywizację zawodową kobiet w przemyśle PRL, politykę zatrudniania prowadzoną przez władze komunistyczne, cele, narzędzia, sposoby realizacji, skuteczność i reakcje społeczne na taką politykę. W swej pracy autorka opisała status społeczny robotnic, przebieg aktywizacji zawodowej kobiet, wpływ tego zjawiska na społeczeństwo, politykę, gospodarkę i kulturowe definicje płci. "Kobiety z marmuru" to praca o stalinowskich przeobrażeniach Polski, o tym jak były one szkodliwe dla Polek.

Aktywizacja zawodowa robotnic w PRL zdecydowanie nie była awansem społecznym dla kobiet. W wyniku powszechnej biedy, będącej owocem ustroju socjalistycznego, kobiety wykonywały ciężką i nisko płatną prace, niedającą jakiejkolwiek szansy na awans społeczny.

Na skutek zaborów na ziemiach polskich rewolucja przemysłowa dokonywała się bardzo wolno. Dopiero w XIX wieku zdynamizował się rozwój przemysłu. Wtedy to biedota wiejska trafiała do pracy w nowo powstającym przemyśle. Zatrudnione kobiety opłacane były gorzej niż mężczyźni, działo się też tak w wypadku tych przedstawicielek zubożałego mieszczaństwa i szlachty, które musiały podejmować pracę poza domem.

Katastrofalne warunki pracy w przemyśle przełomu XIX i XX wieku, w tym brak jakichkolwiek przepisów chroniących dzieci i kobiety w ciąży, doprowadziły do rozwoju przepisów prawa pracy, które jednak dotyczyły tylko pracowników przemysłu, a nie służących, które stanowiły większość zatrudnionych kobiet.

W trakcie II wojny światowej kobiety zostały dotknięte masową pauperyzacją. Śmierć lub niewola wielu mężczyzn wymusiły aktywizację zawodową kobiet. Miliony Polek pod niemiecką i sowiecką okupacją zostały zmuszone do wyniszczającej fizycznej pracy niewolniczej. Realia te sprawiły, że przez okres PRL dla Polek atrakcyjny był tradycyjny model stosunków społecznych, a nie aktywizacja zawodowa będąca jednym z lewicowych frazesów.

W PRL likwidacja sektora prywatnego, wynikająca z ustroju socjalistycznego, powszechna bieda, zmuszały, wbrew ich własnej woli, kobiety do podejmowania ciężkiej i nisko płatnej pracy w sektorze państwowym. Prace te nie dosyć, że rujnowały zdrowie kobiet, nie pozwalały na normalne życie, to i wbrew obecnie funkcjonującym fałszywym legendom nie zapewniały pomocy w wychowaniu dzieci i prowadzeniu domu – realia troski o dom i rodzinę z dzisiejszej perspektywy były w PRL przerażające.

Komunistyczne wyzwolenie kobiet, zgodnie ze stanowiskiem twórców i władców komunizmu, polegało na postępującej likwidacji gospodarstw domowych mających szerokie zadania i przez to, zdaniem komunistów, zniewalających kobiety, i na wdrożeniu kobiet w pracę najemną, taką jaką do tej pory świadczyli mężczyźni. Komuniści, okupujący z nadania Moskwy Polskę, starali się dostosowywać realia życia społecznego PRL do wzorów z ZSRS, z katastrofalnym skutkiem dla Polaków.

Komunistyczna brutalizacja życia społecznego, wyrywanie kobiet z ich społeczności i wpychanie ich w nową robotniczą rzeczywistość, pełną patologii wynikających z wykorzenienia, braku kontroli społecznej ze strony rodzin i środowiska nad robotnikami, którzy przyjechali do miast ze wsi, demoralizacji obyczajowej dokonywanej przez komunistów zwalczających moralność katolicką, doprowadzały do tego, że robotnice wykańczane ciężką pracą fizyczną stawały się też ofiarami przemocy seksualnej.

Bezkarni przełożeni, chronieni przed odpowiedzialnością dzięki przynależności do PZPR, dokonywali gwałtów na robotnicach, zmuszali je do świadczenia usług seksualnych. Kobiety opierające się swoim partyjnym przełożonym stawały się ofiarami mobbingu (na przykład w ramach walki z kradzieżami prześladowane kobiety były publicznie i brutalnie przeszukiwane, także w miejscach intymnych), bicia lub były wyrzucane z pracy.

Miejscem szczególnej demoralizacji robotnic były hotele robotnicze. Miejsca, w których panował brud, nie było możliwości dbania o higienę, gotowania strawy czy zapewnienia robotnicom minimum bezpieczeństwa. Owocem takiego stanu były rozkwit patologii, alkoholizmu, swobody seksualnej, epidemii chorób wenerycznych, prostytucji, kradzieży, aborcji. Podobnie jak w zakładach pracy, tak i w hotelach robotniczych powszechna była agresja wobec kobiet i zmuszanie ich do świadczenia usług seksualnych ze strony robotników zamieszkujących okoliczne budynki.

Niedemokratyczny charakter PRL sprawiał, że kobiety nie miały możliwości walki o poprawę swojego losu na drodze działalności politycznej. Brak wolności słowa, cenzura zakazująca pisania o problemach społecznych w PRL, sprawiały, że kobiety, podobnie jak reszta Polaków, nie miały możliwości nawet publicznego narzekania na swój los.

Polskie uczelnie w latach osiemdziesiątych

Jednym z terenów aktywnej działalności antykomunistycznej opozycji w latach osiemdziesiątych były uczelnie wyższe. Opozycjoniści byli wśród studentów i kadry nauczającej. Walkę o demokrację i wolność słowa toczyli nie tylko z władzami, ale i pozbawionymi kręgosłupa moralnego karierowiczami, którzy zasilali szeregi młodzieżowych organizacji komunistycznych oraz robili kariery na uczelniach nie z powodu swojej wiedzy i pracowitości, ale lojalności wobec komunistów.

Historie patriotów i karierowiczów na polskich uczelniach wyższych przybliżył Instytut Pamięci Narodowej w 341-stronicowym zbiorze tekstów "Polskie uczelnie w latach osiemdziesiątych". W pierwszym tekście pracy Tomasz Gąsowski opisał polskie uczelnie w czasach przełomu. W drugim artykule Zbigniew Bereszyński opisał Wyższą Szkołę Pedagogiczną i Wyższą Szkołę Inżynierską w Opolu od 1980 do 1989. W trzecim artykule Jacek Chrobaczyński opisał Krakowską Wyższą Szkołę Pedagogiczną im. Komisji Edukacji Narodowej w okresie przełomu 1980–1981.

W kolejnych artykułach Sylwia Galij-Skarbińska i Wojciech Polak opisali środowisko akademickie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach osiemdziesiątych, Dorota Gałaszewska-Chilczuk rektorów z Politechniki Warszawskiej w latach 1980–1989, Magdalena Heruday-Kiełczewska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w latach osiemdziesiątych, Julian Kwiek Akademię Górniczo-Hutniczą w latach osiemdziesiątych, Krzysztof Popiński postawy ideowo-polityczne pracowników i studentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu w latach 1980–1989.

Nowe modlitewniki – Pod opieką Świętej Rodziny, Modlitwy do św. Michała Archanioła

Nakładem wydawnictwa Jedność ukazały się dwa nowe kieszonkowe modlitewniki – 298-stronicowy "Pod opieką Świętej Rodziny" i 192-stronicowy "Modlitwy do św. Michała Archanioła". Oba przepięknie ilustrowane i mające imprimatur Kieleckiego Biskupa Pomocniczego Mariana Florczyka.

Modlitewnik "Pod opieką Świętej Rodziny Modlitewnik" kierowany jest do tych, którzy chcą pogłębić swoją relację z Panem Bogiem za pośrednictwem Świętej Rodziny, poszukujących umocnienia w wierze, łaknących sensu życia, radości i nadziei.

Na kartach modlitewnika znajdują się modlitwy związane z sakramentem spowiedzi, do Ducha Świętego, Najświętszego Serca Jezusa, Imienia Jezus, Jezusa Najwyższego Kapłana, Pana Jezusa, za wstawiennictwem Najświętszej Maryi Panny – w tym modlitwy różańcowe, Litania Loretańska i inne litanie, nowenny wraz z tekstami rozważań, modlitwy za pośrednictwem świętego Józefa.

W modlitewniku nie zabrakło też modlitw okolicznościowych, porannych, popołudniowych, wieczornych, błogosławieństw, kantyków, za wstawiennictwem aniołów, o pokój, za papieża, w dniach postu, dziękczynnych, odmawianych przez narzeczonych, małżonków, za rodzinę, dzieci, rodziców, rodzeństwo, małżeństwo, osoby starsze, w chwilach trudnych, o nawrócenie, w chorobie, starości, cierpieniu, żałobie, śmierci.

Drugi modlitewnik, "Modlitwy do św. Michała Archanioła", zawiera modlitwy za wstawiennictwem i przez przyczynę św. Michała Archanioła, oraz jest skierowany do osób chcących uczynić ze Świętego Michała Archanioła swojego obrońcę oraz przewodnika duchowego, i poszukujących umocnienia w przeżywanej walce duchowej.

Na kartach modlitewnika "Modlitwy do św. Michała Archanioła" znajdują się modlitwy z prośbą o pomoc, za potrzebujących wsparcia, akty zawierzenia, modlitwy pochodzące z średniowiecznych modlitewników zakonnych i będące dziełem świętych. Na kartach pracy znalazły się też nabożeństwa, koronki, nowenny, litanie, egzorcyzmy, teksty mszy i katechizmu.

Jan Bodakowski