W przypadającą w tym roku 100. rocznicę wydarzeń w Niagara-on-the-Lake, należy też przypomnieć o jeszcze jednym pomniku poświęconym temu wydarzeniu, który stał na Place Polonaise w Grimsby w Ontario. Wystawiono go 30 lat temu, w 1987 roku, w 70. rocznicę Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej. Na płycie dla potomnych wyryto napis:
„Za wolność waszą i naszą. Dla uczczenia wkładu polskich osadników, imigrantów i ochotników z Kanady i Stanów Zjednoczonych, których wysiłki przyczyniły się do odrodzenia wolnej i niepodległej Polski w dniu 11 listopada 1918 roku, a także w hołdzie polskim żołnierzom, którzy podczas II wojny światowej walczyli o wolność w Polsce i w obcych krajach, i których marzenie o wolnej ojczyźnie nigdy nie zgasło”.
Zbudowany był w formie Pomnika-Ołtarza, czyli symbolu wdzięczności. Przepiękne było odsłonięcie tegoż pomnika, pod lipcowym błękitnym niebem maszerowały szeregi weteranów, poczty sztandarowe, harcerze, przedstawiciele władz i liczna Polonia. Odsłonięciu towarzyszyła muzyka orkiestry wojskowej i uroczyście celebrowana po raz pierwszy przy tym Pomniku-Ołtarzu Msza Święta.
Przepiękne było położenie tego pomnika, wmalowanego w taflę jeziora Ontario, niemego świadka wydarzeń w 1917 roku.
Nie spełniły się jednak słowa z przemówienia wygłoszonego przez jednego z przedstawicieli rządu w trakcie tej uroczystości: „Ten pomnik będzie stał tu na zawsze”. Pomnik-Ołtarz z Place Polonaise nie stał długo na kanadyjskiej ziemi. Nie zniszczyły go fale jeziora czy burzliwe losy historii. Został zniszczony świadomymi decyzjami ludzi, w 2008 roku. Powoli przez Polonię zostaje zapomniany...
Ciekawostka
Pomnik-Ołtarz z Place Polonaise stał się inspiracją legendy i książki „Legenda Trzech Ołtarzy” z dodatkiem historycznym.
Jest to nieliczna, a może jedyna po nim pamiątka. Nadzieję jednak można czerpać ze słów Adama Mickiewicza:
„Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało”.
Przypominamy:
11 czerwca 2017 – Pielgrzymka Polonii na cmentarz wojskowy w Niagara-on-the-Lake;
11 listopada 2017 roku – w Muzeum w Niagara-on-the-Lake odbędzie się uroczyste otwarcie całorocznej wystawy zatytułowanej „Kościuszko Camp: The Polish Army at Niagara Camp, 1917–1918”.
