W tym roku obchodzimy 200. rocznicę urodzin najwybitniejszego Kanadyjczyka polskiego pochodzenia, sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego. Z tej to okazji, w czwartek, 30 maja 2013 roku, pokazana została wystawa o naszym wybitnym rodaku w parlamencie ontaryjskim w Toronto.

Miejsce to nie było przypadkowe. W tym budynku, w latach 1896–1897, pod koniec swojego bogatego życia, urzędował on jako administrator prowincji Ontario. Jego marmurowe popiersie do dziś stoi w holu na trzecim piętrze, ale zostało specjalnie przemieszczone do sali, gdzie nastąpiło oficjalne otwarcie wystawy.

Kilka słów o samej postaci, która niewątpliwie zasłużyła na tytuł "człowieka renesansu XIX wieku". Sir Casimir Gzowski, bo tak go nazywano w Kanadzie, urodził się w 1813 roku w Petersburgu w rodzinie arystokratycznej. Początki tego zasłużonego rodu sięgają 1560 roku, kiedy to protoplasta rodu Stanisław Gzowski służył na dworze króla Zygmunta Augusta.

Ojciec Kazimierza był kapitanem Gwardii Cesarskiej i dyplomatą. Młody człowiek otrzymał staranne wykształcenie, kończąc słynne Liceum Krzemienieckie. Jego patriotyczne wychowanie wkrótce pobudziło go do działania. Wziął udział w powstaniu listopadowym pod dowództwem gen. Dwernickiego. Został ranny i wtrącony do więzienia, powstanie upadło. Miał jednak odrobinę szczęścia, albowiem znalazł się w zaborze austriackim. Wkrótce, wraz z grupą kolegów, oficerów z powstania, otrzymali zezwolenie na emigrację do Ameryki.

W nowym kraju, aby się utrzymać, uczył szermierki, muzyki i języków. Postanowił skończyć prawo, ucząc się cały czas kolejnego, już szóstego języka – angielskiego. Dostał pracę u adwokata, poznał prawo i wkrótce sam został adwokatem, ale prace inżynierskie bardziej go pociągały. Miał kolejny raz szczęście, poślubił piękną Marię M. Beebe z Erie w Pensylwanii, córkę lekarza. Wkrótce przeniósł się z żoną do Kanady, gdzie zaoferowano mu nadzór nad pracami publicznymi.

Gzowski został nie tylko jednym z najwybitniejszych inżynierów i budowniczych centralnego systemu transportowego na lądzie i wodzie, ale również miał znaczące osiągnięcia w edukacji, eksploatacji surowców oraz w formowaniu i szkoleniu wojska.

Pierwszym mówcą spotkania była Agnes Podbielski, prezeska Polsko-Kanadyjskich Młodych Profesjonalistów z Toronto – organizatorów tego znaczącego wydarzenia. Przedstawiła ona zasługi Gzowskiego, a pod koniec spotkania podsumowała uroczystość, dziękując patronom, organizatorom i sponsorom. Następnie inicjator i koordynator całego projektu, Jerzy Barycki z Windsor, formalnie otworzył wystawę, przedstawiając kilka interesujących jej aspektów oraz serdecznie podziękował wszystkim osobom, instytucjom oraz sponsorom za pomoc w jej zrealizowaniu.

Obecny gubernator prowincji Ontario, Lieutenant Governor Hon. David C. Onley, niezwykle ciekawie i barwnie przedstawił zasługi swojego poprzednika, sir Kazimierza Gzowskiego. Prapraprawnuczka Gzowskiego, Victoria Warwick, przekazała w imieniu całej rodziny podziękowania twórcom wystawy oraz organizatorom tej emocjonalnej dla rodziny uroczystości. Na sali były także inne przedstawicielki rodu Gzowskich: Dawn Oxley oraz Alison Gzowski. Przemawiała też dr Helena Jaczek, posłanka prowincyjna polskiego pochodzenia. To właśnie pod jej patronatem odbyła się ta uroczystość. Konsul ds. Polonii Grzegorz Jobkiewicz z Konsulatu Generalnego w Toronto, który był też sponsorem uroczystości, mówił, jak ważne jest dla Polski promowanie historycznych postaci Kanadyjczyków o polskich korzeniach. Polonia była licznie reprezentowana przez przedstawicieli wielu organizacji, na czele z prezes ZG KPK Teresą Berezowską. Podziękowała ona również twórcom wystawy i organizatorom imprezy.

Posłanka Cheri Di Novo ogłosiła, że wkrótce po spotkaniu odbędzie się w parlamencie trzecie czytanie ustawy Bill 72 dotyczącej ustanowienia 2 kwietnia – Dniem Jana Pawła II. Tego samego popołudnia ustawa została zatwierdzona, więc dzień 30 maja 2013 w parlamencie ontaryjskim przeszedł już do historii Ontario, Kanady, Polonii i Polski.

Spotkanie sprawnie poprowadzili: Matthew Samulewski oraz Monika Wyrzykowska, która również koordynowała wiele aspektów organizacyjnych tej imprezy.

Miło się stało, że Hon. David C. Onley, zaraz po przemówieniach, zaprosił na prywatne spotkanie rodzinę Gzowskich. Byli oni wzruszeni pamięcią Kanadyjczyków oraz Polonii o ich wielkim przodku.

Dodatkową atrakcją były broszury-miniatury wystawy, które przy wejściu do sali wręczały wraz z programami młode, sympatyczne studentki.

Reasumując, warto wyliczyć najwybitniejsze zasługi naszego rodaka podane w broszurce: powstaniec listopadowy 1830–31, współtwórca centralnego systemu transportowego, współtwórca parku Niagara Falls, twórca Związku Strzeleckiego w Kanadzie, przedstawiciel królowej Wiktorii w armii kanadyjskiej, projektant i budowniczy mostu kolejowego pomiędzy Fort Erie w Ontario i Buffalo w stanie Nowy Jork, współtwórca Instytutu Inżynieryjnego Kanady, administrator prowincji Ontario, wysoki urzędnik Kościoła anglikańskiego w katedrze St. James w Toronto oraz założyciel Wycliffe College w Toronto. Za swoje wybitne zasługi uzyskał tytuł sir od królowej Wiktorii, która darzyła go specjalnym uznaniem.

Kończąc, warto podkreślić, że aktywność młodych, ambitnych ludzi polskiego pochodzenia stale wzrasta. Przykładem tego jest organizacja spotkania w Queen's Park z okazji 200. rocznicy urodzin sir Kazimierza Gzowskiego. Dlatego należą się słowa uznania dla Polsko-Kanadyjskich Młodych Profesjonalistów z Toronto za ich zaangażowanie dla dobra nas wszystkich.

Ewa Barycka
1 czerwca 2013