Z dyrektorem Biura Edukacji Publicznej IPN o eksponowanej w Centralnej Bibliotece w Mississaudze wystawie pt. "Zagłada polskich elit" rozmawia Andrzej Kumor.

Goniec: Czy to jest pierwsza wizyta w Kanadzie i czy to jest pierwszy pomysł, żeby z taką wystawą przyjechać?

Dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN dr Andrzej Zawistowski: Nie, to jest kolejny z elementów naszego programu polonijnego, ale również programu przybliżania historii Polski osobom niebędącym polskiego pochodzenia, a mieszkającym za granicą, bo to też jest ważne, prowadzić dalej pracę formacyjną, bo historia tworzy tożsamość Polaków, nie tylko w kraju, ale i za granicą, ale również mówić o historii Polski innym, tym którzy tej wiedzy nie mają. Wystawa w bibliotece jest kolejnym etapem, najpierw była pokazywana w Toronto w uniwersytecie dla Kanadyjczyków.

– A oprócz tego USA, Australia, Europa?

– Tak, oczywiście. Wystawy nasze w tej chwili liczą około 400 egzemplarzy, różnych tematów. Podróżują nie tylko po kraju, choć przede wszystkim po Polsce.

– Jakie są główne tematy?

– Jest to generalnie historia Polski w XX w., od odzyskania niepodległości, przez II w. św., po tematy peerelowskie do 89 roku.

– Tutaj jest dużo szkół polskich, mamy szkolnictwo polskie, wiem, że Pan miał też spotkania z nauczycielami. Czego dotyczyły?

– Wykorzystujemy takie przyjazdy, żeby zaprezentować pełną gamę naszej oferty, a więc również oferty naukowej i oferty edukacyjnej. Pokazujemy nauczycielom nasze produkty edukacyjne, zachęcamy do skorzystania z nich. Przywozimy również i przekazujemy je tutaj.

– Co to za produkty, produkty edukacyjne to brzmi tak trochę...?

– Znaczy przywozimy książki edukacyjne, scenariusze zajęć, a tu pokazywaliśmy przede wszystkim naszą nową grę edukacyjną, która się nazywa "Znaj znak". Jest to gra, która uczy historii przez zabawę, bardzo prosta gra, ale jednocześnie dająca bardzo duży element wiedzy. Pokazuje ponad sto trzydzieści najważniejszych dla historii Polski symboli, nie tylko polskich, ale związanych z historią Polski. Bardzo się cieszę, że wśród tych symboli znalazł się również symbol Karpatczyków. Dzisiaj była o tym mowa, że trzeba o tym mówić. Do każdej szkoły w Polsce ta gra dotarła i dotarła również tutaj.

– A co z filmami dokumentalnymi? Wiem, że IPN jakieś filmy produkował swego czasu czy Telewizja Polska produkowała.

– Oczywiście. Jeżeli chodzi o produkcję filmów, my się skupiamy na jednym etapie przede wszystkim, na notacjach. Świadkowie historii odchodzą, mamy wśród nas już tylko kilku, którzy byli pod Monte Cassino. Staramy się zapisać na taśmie filmowej ich wspomnienia, rozmowy z nimi, po to żeby historyk czy dokumentalista filmowiec za pięć – dziesięć lat, kiedy będzie mógł, kiedy będzie miał materiał, mógł do tego sięgnąć, kiedy już być może tych ludzi nie będzie. Natomiast filmy również powstają, choć są bardzo drogie, więc w niewielkim wymiarze udaje się nam je produkować.

– Tutaj, w Kanadzie, w Stanach Zjednoczonych, dzisiaj na palcach rąk liczymy tych weteranów, którzy zostali, to całe pokolenie odeszło, ale są po nich pamiątki. Czy Instytut w jakiś sposób te pamiątki zbiera, czy apeluje do ludzi o to, żeby zwracać te wszystkie rzeczy, nieraz bardzo cenne, wyniesione przez Syberię, przez cały szlak bojowy, które często lądują na śmietniku?

– To nie jest główny cel powołania Instytutu Pamięci Narodowej, ale oczywiście staramy się w środowiskach polonijnych apelować, że jeżeli ktoś chce przekazać materiały, czy to w postaci oryginałów, czy w postaci cyfrowych kopii, jest możliwość, żeby je na zawsze zarchiwizować, bo jest to narodowy zasób archiwalny.

Właśnie w Instytucie Pamięci Narodowej jest taka kolekcja, która tego typu materiały zbiera, archiwizuje i dzieje się to w wielu państwach świata, nie tylko tu w Kanadzie, ale przede wszystkim z Wielkiej Brytanii, Francji, ze Stanów Zjednoczonych zgłaszają się kombatanci. Bardzo często rodziny, które nie wiedzą, z jakim materiałem mają do czynienia, czasami rodziny już w ogóle niemówiące w języku polskim, kiedy np. małżonką weterana była obywatelką tych krajów, w których się osiedlił. I takie zbiory do nas również trafiają.

– A co z historią emigracji, historią emigracji lat 50., te fale następowały mniej więcej co dziesięć lat? Chciałem zapytać o to, czy Instytut również zajmuje się dokumentowaniem tego rodzaju losów?

– Oczywiście, co pięć lat Instytut w ramach działalności naukowo-badawczej ogłasza tak zwane projekty priorytetowe, czyli projekty, na które kładziemy szczególny nacisk, jeżeli chodzi o ich zbadanie, opracowanie, a przede wszystkim jeśli chodzi o upublicznienie wyników tych badań. Od 2011 roku mamy cztery takie projekty priorytetowe: II wojna światowa, której to historia po zakończeniu komunizmu tak naprawdę nie została opisana w już wolnym kraju, to jest historia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako tego organu odpowiedzialnego za zniewolenie narodu po 44 roku, to jest kryzys 56 roku najmniej znany, i czwartym tematem, który jest opracowywany w ramach tego, jest historia emigracji. Jest powołany specjalny zespół, który składa się z historyków Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej i historyków z innych ośrodków, Polskiej Akademii Nauk, z uniwersytetów, którzy opracowują dzieje emigracji polskiej od 39 roku aż do roku 90.

– Gdyby ktoś chciał się skontaktować, po materiały, gdzie ma się zwrócić? Wejść na stronę internetową Instytutu i tam szukać pomocy? Do kogo bezpośrednio można się zwrócić?

– Jeżeli poszukiwane są nasze materiały, najłatwiej to zrobić poprzez stronę www.pamiec.pl. Jest to nasza strona internetowa, która skupia całość naszej działalności w Internecie. Wszystkie portale tematyczne, wszystkie informacje, tam są również kontakty do osób, które prowadzą działalność edukacyjną i mogą pomóc. A jeżeli bezpośrednio, to na stronę internetową ipn.gov/polonia.

– Dziękuję bardzo.

Gdziekolwiek przyjadą, gdziekolwiek się osiedlą na stałe, tam pierwszą myślą jest znalezienie pracy zarobkowej. Godzą się na podstawowe często prymitywne warunki mieszkaniowe, byleby zacząć zarabiać. Tam, gdzie miejscowi tubylcy unikają zatrudnienia nieatrakcyjnego finansowo czy zawodowo, tam znajdzie się często desperat rodem z Polski, który będzie pracował z poświęceniem, zaradnością i pomysłowością. Oczywiście gdy pracodawca wynagrodzi go godziwie, powie o nim z uznaniem, ten będzie pracował nawet w święta w godzinach ponadliczbowych, a miejsce pracy zacznie traktować jako część egzystencji.

    Przywiązujemy się często nieracjonalnie do miejsca zamieszkania i trudno nam się go zmienia, przywiązujemy się również do miejsca pracy. Mądry, doświadczony w zarządzaniu ludźmi pracodawca potrafi te nasze tradycje wykorzystać, docenić ponieważ ma świadomość, że dysponując takimi pracownikami, biznes jego będzie należycie prosperował.
    Lecąc samolotem z Warszawy do Wrocławia, usiadłem koło starszego okazałego jegomościa, który okazał się emerytowanym pilotem Air Force z 30-letnim stażem. Przedstawiliśmy się sobie. Gość mieszkał i prowadził firmę budowlaną w Tel Awiwie. Po przeciwległej stronie na 2 siedzeniach ulokowało się dwóch Żydów ortodoksyjnych z wiadomymi pejsikami i w czarnych kapeluszach. Mój rozmówca, jak mi się zwierzył, miał 72 lata i leciał z dwoma inwestorami do Szczecina, po drodze zatrzymując się we Wrocławiu w celu negocjacji pozwalających zapoczątkować realizację inwestycji budowlanych.Ten były żołnierz zaszczycił mnie budującą opowieścią o Polakach...
    "Panie Andrzeju. Na moich budowach w Izraelu zatrudniam około 30 proc. ludzi z Polski. Kiedyś miałem Palestyńczyków i innych miejscowych Arabów, panie, ci ludzie nie mają etosu pracy tak jak wy, Polacy. Szwendali mi się po budowie, obijając się, pogubieni w procedurach, a gdy coś się waliło, nie potrafili walczyć z problemem. Panie! Ja Polaka mogę samego zostawić na budowie i pojechać jak teraz do Szczecina, a budowa będzie szła. Znają się na rysunkach, projektach, umieją liczyć, mierzyć, a gdy staną przed jakimś problemem, potrafią świetnie improwizować i zaistniały problem zneutralizować. Do tego są to ludzie myślący w przeciwieństwie do Arabów. Odpowiedzialni, a gdy ich pochwalę, docenię, to robota im, panie Andrzeju, ino w rękach furczy. Gdy zabraknie desek czy cementu, a mnie nie ma, to sami z własnych pieniędzy materiał kupią i nie przerywają budowy. Szkoda, że tak niechętnie wyjeżdżają do pracy w Izraelu. Myślę, że to przez ich ciągłe obrażanie, konfrontowanie z holokaustem, czują się pokrzywdzeni, rozgoryczeni. Jesteście niezwykłym narodem, tylko w biznesie jesteście słabi. Zerknij pan przez okno, tam pod nami leży prawdziwe bogactwo, tylko nie potraficie go podnieść i z niego korzystać".
    Za oknem widać było kolory pól, wioski, miasteczka, rzeki i stawy lśniące w blasku słońca.

    Joseph był na emeryturze... pomyślałem. I to dobrej emeryturze. Będąc człowiekiem akcji, nie potrafił tyłka posadzić przed telewizorem czy bujać się w fotelu w ogródku. Nadal pracował aktywnie, dając zatrudnienie wielu ludziom. A ja... czułem się dumny z tej garstki rodaków pracującej dla niego na budowach w Tel  Awiwie. Słuchałem ostatniego expose lidera partii PiS, pana Jarosława Kaczyńskiego. Przedstawił w nim proces reform i reaktywizacji całego kraju i gospodarki. I powiedział znamienne słowa: "Należy odbudować w kraju etos pracy, gdyż etos ten Polakom został odebrany przez brak szacunku do społeczeństwa, przez wykradanie i dewaluowanie ich własnej historii, wiary w Polskę, wiary w lepszą perspektywę bytu".
    Były premier mówił o wskrzeszeniu nie tylko etosu pracy w Polsce, ale i reaktywowaniu ideologii egzystencji w poczuciu przynależności do narodu, do jego wartości historycznych, do uczuć patriotycznych dających nam w sumie tożsamość polską  rozwijającą się od 1000 lat! U siebie jesteśmy obibokami, leniami, a na saksach konkurencją dla Chińczyków czy Portugalczyków. Dlaczego?

    Bo w kraju odebrano nam sens życia, ochotę do realizacji jakichkolwiek planów, które tuskokracja potrafi zniwelować w pył, gdy zaczynamy życie w sukcesie. Polak w Polsce jest leniwy, a na Zachodzie pracowity z prostego powodu. Bo to mu się opłaca! Kiedy pojedzie do Niemiec, Anglii czy USA, prędko się aklimatyzuje, doznając swoistej metamorfozy z lenia na człowieka akcji. Bo w systemach tych premiuje się pracowitość, aktywność i pomysłowość i uczciwie się ją nagradza. Bylejakość w pracy, powolność, tumiwisizm jest konsekwencją rządów Tuska, który systematycznie odbierał Polakom rynek pracy, wyprzedając i likwidując zakłady produkcyjne, fabryki, nakładając drakońskie podatki, przez co zmienił godziwą egzystencję na codzienną walkę o przetrwanie. A walka ta, o codzienną kromkę chleba, gonitwa za groszem potrafi zdewaluować uczucia wyższe, jak poczucie patriotyzmu, przynależność narodową, motywację i zdolność do analitycznego rozumowania. Nie potrafimy wyłonić żadnej sensownej elity politycznej i w kolejnych wyborach deliberujemy, czy oddać głos na złodzieja, ale przynajmniej fachowca, czy na idiotę i tępego chama, ale spoza układu.

    Gdy lądujemy na antypodach, wtedy realizuje się w nas heros pracy, cwaniak dający sobie radę w sytuacjach ekstremalnych. Jarosław podał zdrową i mądrą receptę na restaurację kraju i społeczeństwa w swoim przemówieniu, a realizację wyznaczył na lat dziesięć. Polska tak została rozregulowana przez rządy postkomunistów, że potrzeba aż lat 10 na wyprowadzenie Polski na "0".

    Polacy są twardzielami zdolnymi przeżyć, budować i pracować w ekstremalnych warunkach. Mało które społeczeństwo posiada tak silne doświadczenie przetrwania. Mało które społeczeństwo ma tak wysoki poziom ducha i wrażliwości. Przez lata narzucony socjalizm naganem czekisty czy pałą rodzimego ubeka, stopił mężnego Polaka w niewolnika o pańszczyźnianej mentalności, zarażonego czerwoną doktryną jak zarazą, ukrytą teraz w podziemiu, ale ciągle żywą, aktywną, sprawiającą, że jest jeszcze grupa skażona czerwonym wirusem stawiająca pomniki Gierkowi, Jaruzelskiemu czy bolszewikom z 1920 roku, nazywająca stocznię "Solidarności" stocznią im. mordercy Włodzimierza Lenina czy biorąca udział w głosowaniu i oddająca głosy na byłych funkcjonariuszy reżimu.

    Budzi się wielu i powstają grupy oddolnie, w większości młodzieżowe, również stoją za nimi grupy profesorów, naukowców, dziennikarzy i literatów wyrzuconych z obiegu za swoje patriotyczne poglądy, za opozycyjną przeszłość, za racjonalizm i zdrowy rozsądek. Z każdym postępującym dniem będąc w stagnacji, nie kreując żadnych działań, przegrywamy przyszłość naszego narodu i tych ziem, które nazywane są jeszcze Polską.

Andrzej Załęski
Toronto, 5.09.2012