Sztuka dostrzegania tego, co dookoła człowieka istotne, nie jest mocną stroną większości reprezentantów naszego gatunku. Dzieje się tak, ponieważ światem rządzą ludzie, którzy bezmyślność większości starannie pielęgnują. To jest ich "być albo nie być".

Współczesny świat trudno uznać za przepełniony pozytywami. Niektórzy uważają, że winna temu jest demokracja, rozumiana jako "rządy hien nad osłami" (Arystoteles). Inni z kolei twierdzą, że sens demokracji dobrze oddaje stwierdzenie: "idioci wybierający kłamców mają w nosie wiedzę o rzeczywistości, bowiem idiotów nie interesuje wiedza, tylko kłamstwa" (Igor Maćkowski). Lecz homo sapiens nie jest głupcem z natury. To oszuści, złodzieje oraz bandyci przerabiają ludzi na durniów, ponieważ tylko wtedy mogą ich kontrolować, niewolić i bezkarnie okradać. Gdy przyjmiemy tę perspektywę, wówczas spora część obrazu współczesnego świata staje się naraz przejrzysta i zrozumiała.

Trwałe zmiany
Ale zacznijmy od tego, że wszystko powinno mieć jakieś granice, także ludzka podatność na manipulację. Niestety. Współczesne media tę człowieczą podatność wzmacniają w stopniu niesłychanym w historii. Co nam proponują w miejsce sprawdzonego systemu wartości, przewracając do góry nogami to, co zdrowe i praktyczne?

"Każdy człowiek staje się pajacem, byle pociągnąć go za odpowiednią nitkę" – mawiał Tadeusz Boy-Żeleński. Ja powiedziałbym raczej, że narody stają się tym, czym czynią je ich wychowawcy. Stąd współcześni demiurgowie nie tyle ciągną za nitki, lecz właśnie wychowują. Wychowują, posługując się słowami, a w pierwszym rzędzie obrazem.

Etymologicznie "wychowanie" znaczyło kiedyś tyle samo co "żywienie" i "utrzymanie", a co dziś zwykliśmy określać terminem "hodowla". Dzisiaj wychowanie to świadome działania, mające na celu osiągnięcie trwałych zmian w osobowości wychowywanej jednostki. Przy czym zmiany te powinny obejmować zarówno sferę pozwalającą jednostce poznawać i przekształcać rzeczywistość, jak i stronę aksjologiczną ludzkiego bytu, wyznaczającą stosunek człowieka do świata i ludzi, przekonania wychowanka oraz jego system wartości.

Szlifowanie charakterów
Dlatego mówiąc o wychowaniu rozumianym jako ciągły proces służący kształtowaniu poglądów i postaw (więc nabywaniu tożsamości), proces rozpoczynający się w łonie matki wraz z kształtowaniem ludzkiego systemu nerwowego, a kończący wraz ze śmiercią, nie wolno pominąć podstawowego narzędzia, służącego szlifowaniu człowieczych charakterów, to jest mediów. W tym zwłaszcza telewizji.
Pisarz i polityk Walter Lippmann podkreślał, że media skłaniają ludzi do pożądanych zachowań, rzeźbiąc obrazy w ludzkich umysłach. W efekcie kształtowanie ludzkich poglądów, postaw i tożsamości – czyli właśnie ich wychowywanie – staje się coraz łatwiejsze, zgodnie z szokującą diagnozą Alvina Tofflera, mówiącą iż: "Techniki okłamywania rozwijają się szybciej niż techniki weryfikacji. (...) Ludzie wierzą w różne rzeczy – w fakty albo procesy – które przestały być prawdziwe".

Innymi słowy, media – odwołując się do wartości tak głośno jak to tylko możliwe – de facto wpajają człowiekowi odruchy. To żadne wychowanie, to tresura, podczas której ludziom zakłada się na twarze kagańce, przy okazji pętając im umysły.
Są to refleksje frapujące i zbliżające nas do prawdy, aczkolwiek omijają kwestię, wokół której wyrasta, powiedzmy: praprzyczyna wszystkich przyczyn. Sedno w kształcie konkretu przesądzającego o rzeczywistym kształcie współczesności, analizowanej w kontekście wychowania. Czy raczej tresury, prowadzonej w okolicznościach, w jakich procedury demokratyczne, obowiązujące formalnie, w istocie tracą cały swój sens.

Relatywizm moralny
Ów konkret ma postać trójkąta, a jego wierzchołkami są: nadawca przekazu – intencje nadawcy – odbiorca. Najpierw zatem poznajemy świat przez pryzmat charakterów i interesów ludzi kontrolujących przekaz, by w drugiej kolejności, korzystając z tak zdobytej wiedzy, samemu konfrontować się ze światem (czyż nie wygląda to na szczyt absurdu?).
Który z wierzchołków wspomnianego trójkąta wydaje się najważniejszy? Co właściwie wychowuje człowieka, umożliwiając mu nabywanie tożsamości w drugiej dekadzie XXI wieku? Otóż taką rolę pełni przekaz. Przekaz autorstwa rodziców i nauczycieli, owszem – ale w pierwszym rzędzie jednak przekaz o charakterze medialnym. W jaki konkretnie sposób ów przekaz człowieka wychowuje, jakie postawy i poglądy promuje, jaką nadaje człowiekowi tożsamość? Ano, z dobrym przybliżeniem: czyni to proporcjonalnie do swojej jakości. Od kogo zależy jakość owego przekazu? Kto określa konteksty norm i wartości zawarte w przekazie, narzucając odbiorcy negatywne wzorce ludzkich postaw? Czemu na masową skalę wdrukowuje się dziś człowiekowi skrajny relatywizm moralny oparty na przekonaniu, że należy samemu wybierać odpowiednie dla siebie ideę i wizję świata czy przekonania religijne i światopogląd, natomiast wskazywanie, co jest dobre, a co złe, to szkodliwy przesąd?
I tak dalej, i tak dalej – albowiem, w tym miejscu przerwę, przywołując przekonanie Monteskiusza: "Pisząc, nie trzeba tak wyczerpywać przedmiotu, aby nic nie pozostało dla czytelnika. Nie chodzi wszak o to, aby ludzie czytali, ale by myśleli".

* * *

Nadawca przekazu – intencje nadawcy – odbiorca wychowywany przez przekaz. Oto niezafałszowany, współczesny świat. Świat, w którym nie ma prawdy tylko interesy. Świat bez granic i hamulców. Świat, w którym bandyci opłacający nadawcę przekazu skrzętnie ukrywają prawdę przed większością, kontrolowaną przy pomocy przekazu. Większością zgodnie z intencjami nadawcy utrzymywaną w bezmyślności – by bez słowa buntu stale legitymizowała ich znikczemnienie. By broń Boże nie zrozumiała, co tak naprawdę się z nią wyrabia i w otchłań jakiego fałszerstwa wtrąca.
Czy charakter i tożsamość ludzi przyzwoitych to nie są zbyt poważne sprawy, by ich kształtowanie zostawiać takim "wychowawcom"?

Krzysztof Ligęza
Kontakt z autorem: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Zapraszam również tutaj:
www.myslozbrodnik.blogspot.com

Dalsza część artykułu dostępna po wykupieniu subskrypcji. Kup tutaj!