***

      Często pamięć o ludziach przemija, przez chwilę trwa tylko na kamiennych nagrobkach, póki nie zetrze jej deszcz i wiatr. Jednak pamięć o dobrych ludzkich uczynkach mocniejsza jest niż wyryty na kamieniu napis. Często zmienia się ona w wiecznie żywą, opowiadaną z pokolenia na pokolenie legendę.

      Jedną z takich pięknych legend jest opowieść o dzielnej i dobrej kanadyjskiej kobiecie, pani Elizabeth Ascher, i żołnierzu w błękitnym mundurze.

      Pani Elizabeth Ascher była mieszkanką Niagara-on-the-Lake. W latach 1917-1919 w tym właśnie kanadyjskim miasteczku stacjonował obóz Kościuszki, w którym odbywali żołnierski trening polonijni ochotnicy z Ameryki Północnej. Przygotowywali się tam do walki o niepodległą Polskę.

      Pani Elizabeth Ascher serdeczną troską i życzliwością otaczała polskich żołnierzy, którzy traktowali ją nieomal jak matkę. Żołnierze dobrze wiedzieli, że ulubionymi kwiatami pani Elizabeth są róże. Często więc, pragnąc się jej nie tylko odwdzięczyć, ale także sprawić tak jak matce radość, przynosili jej w podarku te piękne kwiaty.

      Gdy w 1918 roku w obozie Kościuszki wybuchła grypa hiszpanka, pani Elizabeth Ascher, nie zważając na niebezpieczeństwo zarażenia się śmiertelną chorobą, opiekowała się żołnierzami. Długie, przepojone trwogą dni mijały i pani Elizabeth przyszło patrzeć na cierpienie i śmierć młodych chłopców, w oddaleniu od bliskich i rodzinnych domów. Tych, którzy przyszli tutaj przecież z pięknym, młodzieńczym marzeniem – przywrócenia wolnej Polski na mapy świata.

      Szczególnie jeden z chorych żołnierzy wpatrywał się w jej matczyną, dobrą twarz ze smutkiem w oczach. Nie wiedząc, jak go pocieszyć, pani Elizabeth pochyliła się nad nim i szepnęła:

      - Synku, będziesz żył długo, dłużej niż ja. Synku, przyrzeknij mi, że będziesz przynosił na mój grób róże.

      Ciepły, serdeczny głos pani Elizabeth wywołał na twarzy żołnierza spokój. Uśmiechnął się i z pewnym wysiłkiem skinął głową. Niestety, niedługo potem zmarł i został pochowany na małym cmentarzu w Niagara-on-the-Lake.

      Pani Elizabeth Ascher żyła jeszcze ponad dwadzieścia lat, do końca swego życia opiekując się grobami polskich żołnierzy na cmentarzu nazwanym potem cmentarzem Hallerczyków. Po śmierci została pochowana na leżącym po przeciwnej stronie cmentarzu, oddzielonym od cmentarza Hallerczyków aleją.

      Legenda mówi, że co roku, gdy w ogrodach w Niagara-on-the-Lake zaczynają kwitnąć róże, nad grobem pani Elizabeth Ascher pochyla się młody żołnierz w błękitnym mundurze, kładąc na nim piękny bukiet biało-czerwonych róż.

Elizabeth Carr Ascher z domu Masters

(ur. 1 sierpnia1869 r. – zm. 5 maja 1941 r.)

      Kanadyjska działaczka społeczna i dziennikarka urodzona w Niagara-on-the-Lake. Przez całe życie związana z miastem swojego urodzenia i z regionem Niagara. Wykształcenie otrzymała w miejscowej średniej szkole publicznej, a jej nauczycielką była Janet Carnochan (1839-1926), historyczka i założycielka Stowarzyszenia Historycznego i Muzeum w Niagara-on-the-Lake. Wyszła za mąż za Franka Aschera. W 1894 roku urodziła swoje jedyne dziecko, Eleanor Frances Ascher, która przeżyła zaledwie pięć miesięcy. Frank Ascher w 1898 roku wyruszył na wojnę amerykańsko-hiszpańską, z której nie powrócił. Należała, jak cała rodzina Masters, do anglikańskiej parafii św. Marka.

      Działała w wielu regionalnych instytucjach i organizacjach społeczno-charytatywnych. Była współzałożycielką i przez 12 lat regentką Newark Chapter of Imperial Order of the Daughters of the Empire, patriotycznej organizacji charytatywnej i edukacyjnej, członkiem zarządu, od 1896 roku, Stowarzyszenia Historycznego i Muzeum w Niagara-on-the-Lake, dyrektorką Niagara Agricultural Society, członkiem zarządu lokalnego oddziału Czerwonego Krzyża, współzałożycielką w 1920 roku Women's Hospital Aid, członkiem zarządu Boy Scouts i członkiem zarządu Niagara High School Alumni. Aktywna w życiu miasta, brała udział w organizacji wszystkich ważniejszych uroczystości. Od 1904 roku, przez 37 lat była korespondentem gazety "St. Catharines Standard". Pisywała również do "Buffalo Times", "Old Mail and Empire" i do lokalnego "Niagara Advance". Eseje poświęcone historii regionu publikowała w zeszytach historycznych wydawanych przez Stowarzyszenie Historyczne w Niagara-on-the-Lake.

      Podczas pierwszej wojny światowej prowadziła z wielkim zaangażowaniem działalność charytatywną na rzecz żołnierzy z Armii Polskiej w Ameryce (późniejszej Armii Polskiej we Francji), szkolonych w Niagara-on-the-Lake w latach 1917-1919. Podczas epidemii śmiercionośnej grypy hiszpanki w 1918 roku z narażeniem życia opiekowała się chorymi żołnierzami, będąc przez nich nazywana Aniołem Miłosierdzia i Matką Chrzestną polskich żołnierzy. Porównywana była do legendarnej postaci Florence Nightingale. Wspierała założenie Polskiego Cmentarza Wojskowego w Niagara-on-the-Lake na terenie katolickiej parafii St. Vincent de Paul dla zmarłych podczas epidemii polskich żołnierzy. Pozostała opiekunem tego cmentarza do końca życia.

      Na prośbę Heleny Paderewskiej, która odwiedziła obóz im. Tadeusza Kościuszki w lipcu 1918 roku, zorganizowała w latach 1918-1921 wielką kampanię regionalną na rzecz pomocy ludności w ogarniętej wojną Polsce. Uzyskane środki finansowe i dobra materialne wysyłane były za pośrednictwem Polskiego Białego Krzyża, organizacji utworzonej przez Helenę Paderewską i później Czerwonego Krzyża do Polski.

      W 1922 roku otrzymała od rządu odrodzonej Polski Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta. Była pierwszym cywilnym obywatelem Kanady udekorowanym tym zaszczytnym odznaczeniem. W kolejnych latach w uznaniu jej zasług, odznaczona była Medalem Hallera w 1923 r., Medalem Miecze Hallerowskie na wniosek weteranów, żołnierzy z Ameryki w 1925 r., Krzyżem Zasługi w 1934 r. i Medalem za Długoletnią Służbę w 1938 r. Ostatnie odznaczenie związane było z faktem nadania Elizabeth Carr Ascher honorowego stopnia pułkownika Wojska Polskiego w 1928 roku. Została również w 1930 roku dożywotnim honorowym wiceprezesem Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, a w1935 roku dożywotnim członkiem 35th Battalion C.E.F. Association. Była również dożywotnim członkiem Stowarzyszenia Polskiego Białego Krzyża.

      Uczestniczyła w zjazdach amerykańskich organizacji polonijnych, na które była zapraszana, oraz we wszystkich corocznych pielgrzymkach Polonii amerykańskiej i kanadyjskiej do grobów polskich żołnierzy pochowanych na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Niagara-on-the-Lake.

      Zmarła w Cottage Hospital w Niagara-on-the-Lake 5 maja 1941 roku i została pochowana na cmentarzu parafii św. Marka obok grobu swoich rodziców Josepha i Margaret Mastersów. Do miejsca ostatniego spoczynku została odprowadzona przez polskich i kanadyjskich weteranów.

Opracował

Roman Baraniecki

***

      Historyczna fascynacja postacią pani Elizabeth Ascher (o której przynajmniej nasze pokolenie Polaków słyszało bardzo mało) prowadzi pana Romana Baranieckiego do niezwykle ciekawych odkryć i opracowań historycznych. Poczytać będziemy mogli o nich szerzej i zobaczyć unikalne zdjęcia w wydawanym co roku przez KPK, Okręg Niagara z okazji Wielkiej Pielgrzymki Polonii na Cmentarz Hallerczyków, Informatorze Pielgrzymkowym. Pan Roman Baraniecki i druh Andrzej Kawka wraz z harcerkami ze Szczepu "Milenium" ZHR, 5 maja 2012 r., w rocznicę śmierci Elizabeth Ascher, złożyli wieniec na jej grobie oraz przy Ołtarzu Pomniku na cmentarzu Hallerczyków.

      W bieżącym roku pielgrzymka odbędzie się 10 czerwca 2012, godz. 12.00 Msza Święta na cmentarzu Hallerczyków w Niagara-on-the-Lake (za kościołem St. Vincent de Paul, 73 Picton Street), po niej parada do centrum miasta, po paradzie piknik w Polonia Park – gdzie tradycyjnie spotyka się Polonia z całej Ameryki Północnej – więc nie może zabraknąć i Ciebie.

      A my ze swojej strony jeszcze raz zapraszamy wszystkie organizacje i grupy polonijne i całą Polonię do wsparcia organizowanej we współpracy z KPK, Okręg Niagara, akcji "Sokół", czyli zbiórki funduszy na prace renowacyjne cmentarza Hallerczyków. Pokażmy jako Polonia – że stać nas na to, by ten cmentarz odnowić i utrzymać.

      W ramach akcji "Sokół" sprzedajemy książkę "Legenda Trzech Ołtarzy z Dodatkiem Historycznym". Książka ta jest opowieścią nie tylko o cmentarzu Hallerczyków, lecz także o znikającym z mapy Polonii kanadyjskiej ośrodku Place Polonaise, odchodzącym pokoleniu powojennej emigracji. Zilustrowała ją młoda polonijna artystka Kasia Nitoń. Książka ta znajduje się już w Warszawie, w Bibliotece Narodowej, teraz czas, by trafiła i do Twojego Domu!

      Zbiórkę funduszy ( poprzez sprzedaż książki) prowadzą następujące grupy:

Brampton: Szkoła im. I. Paderewskiego w Brampton

Cambridge: Polska Szkoła im. B. Chrobrego w Cambridge, Polonijny Klub Żeglarski Bieli i Czerwieni

Grimsby: Polska Szkoła w Grimsby im. Bohaterów Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej

Hamilton: Szkoła Polonii im. Jana Pawła II, Polska Szkoła przy Katolickim Wydziale Oświaty, Średnia Szkoła Języka Polskiego przy Katolickim Wydziale Oświaty, Średnia Szkoła Języka Polskiego im. Orląt Lwowskich, Chór "Stokrotki", Chór "Symfonia", Fundacja W. Reymonta, Biblioteka im A. Mickiewicza w Hamilton otwarta w soboty i niedziele od 12.00 do 14.15.

Kitchener-Waterloo: Polska Szkoła im. K. Gzowskiego w Kitchener-Waterloo

London: Polska Szkoła im. Stanisława Staszica w London, SPK London Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, Federacja Polek w Kanadzie, Ogniwo nr 2

St. Catharines: Polska Szkoła im. M. Konopnickiej

Niagara Falls: Dom Polski

Toronto: Związek Narodowy Polski, Gmina 1A w Toronto,

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, 13 maja tego roku będzie prowadził sprzedaż książek w parku Paderewskiego

Etobicoke: Federacja Polek w Kanadzie Ogniwo nr 17

Ottawa: Federacja Polek w Kanadzie Ogniwo nr 8

Związek Harcerstwa Polskiego Harcerki Hufiec "Watra", działający na terenie Ontario

      Zachęcamy wszystkie organizacje i grupy polonijne do włączenia się do akcji "Sokół".

      "Ziarnko do ziarnka, a zbierze się na odnowę cmentarza Hallerczyków cała miarka."

      Po informacje o akcji "Sokół" proszę dzwonić:

Alicja Dębowska

905 945-6089 Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Marta Jakubowska

905 573-7091 Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.