Szanowni Państwo, kontynuujemy nasz cykl ujawniania materiałów rezydentury wywiadu PRL w Kanadzie. Część z nich pochodzi z niedawno odtajnionego zbioru zastrzeżonego. Materiały te są pozyskiwane w ramach prowadzonego przez nasz tygodnik programu badawczego w IPN „Polonia i jej korzenie”. Zachowano oryginalną pisownię.

(od red. – notatka odręczna)

– 3.) PION-„E”

        Działania Rezydentury na kierunku problematyki będącej w zainteresowaniu Pionu koncentrowały się na realizacji zakładanych w planie pracy celów – przy uwzględnieniu zmieniającej się sytuacji społeczno-politycznej w kraju i związanym z tym przewartościowaniem priorytetów operacyjno-informacyjnych.

        W swych działaniach zmierzaliśmy do rozwinięcia w wymiarze operacyjnym i optymalnego zdyskontowania w aspekcie informacyjnym posiadanych już spraw i naprowadzeń operacyjnych – przy równoczesnym dążeniu do pozyskania nowych źródeł (bądź wypracowania sprzyjających ku temu warunków operacyjnych), tkwiących w obiektach rozpracowywanych przez Pion. 

 – Cele powyższe realizowano aktywnie korzystając z tzw. bezosobowych źródeł informacji przy równoległej intensyfikacji pracy z posiadaną siecią kontaktów do których należy zaliczyć fig. następujących spraw: „DORA”, „DEMA”, „TREN”, „PENS” (obiekt „TUBKA”), „LIPTON”, „ŻETON” i „RETURN”.

        – Przesyłaliśmy także na bieżąco materiały publicystyczne – mające wartość operacyjną dot. fig. spraw: „CHROM”, „APIS”, „OPAL”, „AMBOL”, „SITAK”, „AMIL” czy „DYGNITARZ”.

        – Regularnie przekazywano do Pionu pisma emigracyjne „CZAS”, „ECHO TYGODNIA” oraz inne interesujące publikacje z prasy emigracyjnej – głównie artykuły.

        Zgodnie z potrzebami Pionu, Rezydentura przekazała kilka spraw z sugestią ich propagandowego bądź inspiracyjnego wykorzystania (ZDZISŁAW MARCISZEWSKI, ADAM GOŁĘBIOWSKI).

        – Jako stałe zadanie traktowaliśmy śledzenie na tutejszym         terenie działalności wrogich organizacji emigracyjnych – zwłaszcza prosolidarnościowych (zrzeszonych w CSSO), oraz usytuowanego w TORONTO – północnoamerykańskiego Biura „Solidarności Walczącej” – na którego czele stoi ZBIGNIEW BEŁZ. Centrala otrzymywała w tej dziedzinie systematyczną informację depeszową, a także w postaci syntetycznych notatek informacyjnych, czy nawet naprowadzeń operacyjnych – np. sprawa TOMASZA CZAPUTOWICZA.

        – Znaczną uwagę przywiązywaliśmy także do działalności kanadyjskich oddziałów „MóZGU”, „AMONU”, oraz aktywności na tym terenie przedst. „AGONII” czy „SZERSZENI” – np. informacja dot. b. pracownika „SZ” – FRED HOWARD EIDLIN.

        – Na bieżąco informowaliśmy Pion odnośnie kanadyjskich ocen rozwoju sytuacji wewnętrznej w KS-ach ze szczególnym uwzględnieniem problematyki chińskiej.

        – Z uwagi na specyficzny charakter problematyki żydowskiej (syjonistycznej) – ze względu na rocznicowe obchody powstania w GETTCIE WARSZAWSKIM – problematyka ta absorbowała – zwłaszcza w br. działalność informacyjną Rezydentury – a przekazane w tym zakresie przez nas informacje – uzyskały wysoką ocenę pionu informacyjnego Centrali.

        Niezależnie od tego przekazywaliśmy także do Pionu informacje o charakterze operacyjnym np. dot. przyjazdów do kraju RUTH WISSE (znana dziennikarka) czy VICTOR GOLDBLOOM (czołowy działacz organizacji żydowskich). Informacje te były ilustrowane przesłanymi publikacjami oficjalnymi i półoficjalnymi.

        – W okresie sprawozdawczym przekazano do Wydziału bliższe dane personalne i charakterystyki kandydatów do operacyjnego zainteresowania (stypendyści działacze organizacji emigracyjnych, naukowcy itp.)

        – Rezydentura realizowała również na bieżąco zlecone przez Pion zadania zarówno natury operacyjno-ustaleniowej (np. obsługa spotkań kontrolnych dot. „WINCZO”) jak i w zakresie informacyjnym.

– 4.) PION-„G”

        Rezydentura realizowała na rzecz Pionu zadania wynikające z założonego planu działania – mając na uwadze ich priorytetowe znaczenie dla potrzeb gospodarki i państwa.

        Znalazło to wyraz w postaci:

        – Systematycznego przekazywania informacji i notatek analitycznych dot. problematyki Pionu (uwzględniając również źródła innych pionów Centrali) zarówno w wymianie stosunków bilateralnych jak i w szerszej skali.

        – Bieżącego dostarczania materiałów i opracowań naukowych – w tym analiz ekonomicznych czołowych banków i instytucji finansowych kraju urzędowania.

        – Optymalnego wykorzystania pozostających w kontakcie Rezydentury kontaktów operacyjnych np. K.O. „DENEL” – zarówno w aspekcie informacyjnym jak i na płaszczyźnie operacyjnej (typowanie interesujących osób do dalszego opracowania – np. pracownicy Konsulatu Gen. USA w MONTREALU – T. MEARS i G.S. BASEK, czy JERZY CZARTORYSKI – działacz KPK).

        – Samodzielnego opracowywania z pozycji Rezydentury nowych źródeł informacji np.: sprawy „RYDZ”, „KIMI”, „CORSO”, „SPECTRUM” i „DRYF” – z których znaczna część już obecnie przynosi wymierne efekty informacyjne i rokuje bliskie perspektywy („RYDZ”, „KIMI”), przekwalifikowania do wyższych kategorii operacyjnych.

        – Niezależnie od powyższego Rezydentura realizowała na bieżąco szczegółowe dyspozycje Pionu w zakresie zabezpieczeniowo-ustaleniowym np. w sprawach: „ALAINE”, „SKARBEK”, „ARAX”, „HONDA” itp.

        – Przekazaliśmy również do Pionu szereg charakterystyk i danych personalnych osób potencjalnie (z racji uplasowania) interesujących dla PIONU np. – pracownicy kanadyjskiego EDC. – A. COLES, I. DVORAK, M. SCHUMACHER czy Y. FORTIN z MIN. FINANSóW, EWA MARIA GRUCA z pionu analiz ekonomicznych kanadyjskiego MSZ i M.L. MANN z „THE I.D. MOORE COMPANY”.

– 5.) PION-„H”

        Zgodnie z przedłożonym planem pracy, korygowanym bieżącymi dyspozycjami Pionu, Rezydentura niezależnie od informacji uzyskiwanych ze źródeł usytuowanych w poszczególnych pionach operacyjnych – przekazywała informacje depeszowe i inne materiały dot. istotnych problemów międzynarodowych i wewnętrznych Kanady – ze szczególnym uwzględnieniem ich znaczenia dla Polski i innych K.S. (ilustrowane ciekawszymi publikacjami oficjalnymi).

        – Duże znaczenie przywiązywaliśmy do zapewnienia dopływu wyprzedzających informacji pochodzących z tutejszych środowisk opiniotwórczych i rządowych dot. ocen sytuacji wewnętrznej oraz innych wydarzeń (inicjatywy polityczne, ważne wizyty państwowe) o zasadniczym znaczeniu dla interesów politycznych, gospodarczych i obronnych Polski oraz wspólnoty państw socjalistycznych (w tym odnośnie zagrożenia nagłym atakiem jądrowym).

        – Rezydentura na miarę swoich możliwości starała się realizować bieżące dyspozycje Pionu, zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym. Systematycznie przekazywaliśmy do Wydziału liczne opracowania, analizy i publikacje tak o charakterze oficjalnym jak i mające poufny bądź półoficjalny obieg (w tym z konferencji naukowych) – dot. problematyki politycznej-ekonomicznej czy technologicznej (naukowo-technicznej). Odnosi się to również do materiałów przesyłanych głównie dla potrzeb zespołu sytuacji wywiadowczej Pionu – które zawierały: wykazy członków korpusu dyplomatycznego i konsularnego oraz dziennikarzy akredytowanych w Kanadzie, mapy i książki telefoniczne głównych miast kanadyjskich a także inne publikacje i materiały użyteczne do celów dokumentacyjnych i analityczno-studyjnych Centrali.

        Niezależnie od powyższego Rezydentura na bieżąco przekazywała do Pionu wszelkie informacje dot. sytuacji kontrwywiadowczej w Kanadzie a także kanadyjskich służb specjalnych.

– 6.) PION-„K”

        Praca Rezydentury na b. ważnym odcinku problematyki tego Pionu koncentrowała się na działaniach zmierzających do maksymalnego rozpoznania obiektów: „SZWADRON”; „ODDZIAŁ” i innych związanych z nimi instytucji, oraz optymalnego zabezpieczenia kontrwywiadowczego naszych placówek funkcjonujących na terenie Kanady. Znajdowały to praktyczny wyraz w postaci:

        – Systematycznego przekazywania okresowych – kompleksowych opracowań; szczegółowych notatek i informacji depeszowych (ilustrowanych materiałem publicystycznym) nt. sytuacji kontrwywiadowczej w Kanadzie oraz obiektów „SZWADRON”, „ODDZIAŁ” czy SIRC – a także osób z nimi związanych.

        – W sumie przekazaliśmy w okresie sprawozdawczym kilkadziesiąt tego rodzaju informacji – z których znaczna część została wykorzystana informacyjnie (oceny pionu „H”), a niektóre posłużyły nawet do opracowania samodzielnych informacji.

        – Wyprzedzającego informowania o powstających zagrożeniach kontrwywiadowczych – zarówno o charakterze ogólnym (np. na tle prowokacji KSS związanej ze sprawą R. PASZKOWSKIEGO na początku br. czy sytuacji powstałej w efekcie ekspulscji dyplomatów radzieckich z czerwca br.); jak i w mniejszego skali – czego wyrazem były prowokacje i działania operacyjne podejmowane przez kanadyjskie służby tajne wobec poszczególnych pracowników naszych placówek (np. sprawa szyfranta Ambasady w OTTAWIE – ps. „CEZARY” – z lutego 1987 R.), i obywateli polskich przebywających w tym kraju.

        – Zgodnie z potrzebami Pionu przekazywaliśmy systematycznie (1 raz w roku) zaktualizowane wykazy pracowników wszystkich naszych placówek w Kanadzie (zawierające ich podstawowe dane).

        – intensyfikacji wysiłków całego zespołu Rezydentury w kierunku wypracowania warunków do pozyskania nowych źródeł informacji oraz aktywizacji całej sieci – będących na kontakcie Rezydentury jednostek Pionu (zwłaszcza K.O.) do optymalnej realizacji postawionych zadań.

        – W efekcie uzyskaliśmy: przekwalifikowanie do kategorii Kontaktu Informacyjnego sprawy krypt. „GAY”, pozyskanie do współpracy w charakterze K.O. (z pozycji Rezydentury) fig. sprawy o krypt. „HALER”, znaczne zaawansowanie współpracy z „EAST” (przynosi ciekawe efekty informacyjne), dalszy postęp operacyjny w sprawach „ASKO” i „SOBOL” (obie rokują perspektywy na udany werbunek) oraz opracowanie kilku interesujących naprowadzeń w zakresie problematyki pozostającej w zainteresowaniu Pionu – tj. „BERN”, „ZAN”, „HOOD”, „VERS”; oraz dot. M. MORAWSKI, K. GABREK, T. WINTER, I. SIDOROWICZ, E. EDMONDS i CH. PROSZOWSKI.

        – Rezydentura zabezpieczała ponadto szereg spraw prowadzonych z pozycji Centrali – często przy naszym aktywnym udziale. Wymienić tu należy sprawy „AMARO”, „SANDRA”, „MALUCH”, „DAN”, „ASTE”, „SEL”, „RAN”, „CAMO”, „UNCJO”, „OXEN”, „KOSM”.

        –  W okresie sprawozdawczym odnotowaliśmy znaczący wzrost aktywizacji pracy operacyjnej i informacyjnej większości z pozostających na kontakcie Rezydentury K.O. – w rezultacie przyniosło to szereg wartościowych i użytecznych informacji – zwłaszcza natury operacyjnej. W okresie który obejmuje niniejsze sprawozdanie prowadziliśmy następujące K.O.: „LIVA”, „ION”, „MEST”, „ELS”, „BRES”, „FELYX”, „AKAN”, „ALB”, „NARO”, „SUN”, „MKES”, „IRVIN”, „AKYM”, „HACKETT”, „YORKTON”, „BORST”, „NALITA”, „EGEJ”, oraz w pewnym okresie –  „JASPER”.

        – Niezależnie od powyższego Rezydentura przekazała do Pionu szereg naprowadzeń i informacji operacyjnych w efekcie czego założono kilka spraw operacyjnych, w tym odnośnie pracowników ASS – sprawy krypt. „GATER”, „PEEL” i „DIB”.

        – Systematycznie realizowaliśmy zlecone przez Pion zadania natury ustaleniowej i zabezpieczenia operacyjne – aktualnie czynnych jest około 50 zabezpieczeń (część z nich posiada kryptonimy), dot. figurantów pozostających w zainteresowaniu Pionu np.: „LIVO”, „ELK”, „ED”, „GROŃ”, „RIDO”, „LECH”, „BAKALARZ”, „JOSEPHSON”, „MARDI”, „RODER”, „MERK” i inne.

        – Równolegle do bieżących ocen sytuacji kontrwywiadowczej, staraliśmy się zapewnić dla Wydziału regularną informację (wraz z odpowiednią dokumentacją) nt. kanadyjskiej polityki imigracyjnej, struktur organizacyjnych i funkcjonowania (w tym wyposażenia) tutejszych służb policyjnych i oddziałów antyterrorystycznych.

        – Regularnie przesyłaliśmy do Pionu aktualne wykazy dyplomatów i dziennikarzy – akredytowanych w Kanadzie, oraz bliższe dane personalne wraz z charakterystykami dyplomatów i dziennikarzy kanadyjskich wyjeżdżających na placówkę do WARSZAWY.

        – W ramach ogólnych ocen sytuacji wywiadowczej m. inn. opracowaliśmy dla potrzeb operacyjnych Wydziału szczegółowe charakterystyki – często wykorzystywanych w bieżącej pracy wywiadowczej – miast kanadyjskich (np. MONTREAL) – w aspekcie przydatności ich terenu (aktywa i pasywa) do przeprowadzania tam bardziej złożonych operacji i przedsięwzięć operacyjnych.

        – W mojej ocenie Rezydentura wniosła znaczący (relatywnie – do swoich możliwości) wkład do lepszego rozpoznania głównych obiektów – będących w zainteresowaniu Pionu i stworzyła niezłe podstawy „infrastruktury” operacyjnej – niezbędnej do rozwinięcia bardziej ofensywnych działań wywiadowczych na tym kierunku w Kanadzie.

– 7.) PION-„L”

        Rezydentura na bieżąco realizowała szczegółowe dyspozycje oraz kierunkowe zadania w zakresie problematyki Pionu, a w szczególności:

        – Przekazywaliśmy dokumenty personalne i wstępne charakterystyki kandydatów do ewent. wykorzystania dla potrzeb Wydziału m.inn. odnośnie: BISPING ALEKSANDER i ZDANOWICZ FRANCOIS.

        – Systematycznie informowaliśmy o zmianach zachodzących w kanadyjskich przepisach imigracyjnych (w tym projekt nowych ustaw w tej dziedzinie) i paszportowych (przekazaliśmy wzory nowych kanadyjskich paszportów i dokumentów podróży – przystosowanych do odczytu elektronicznego).

        – Jednocześnie przesyłaliśmy do Pionu ciekawsze materiały oficjalne i publicystyczne  np. nt. wykorzystywania Kanady (i paszportów tego kraju) jako teren pośredniego – na kierunku amerykańskim (docelowo USA), w działaniach operacyjnych wywiadów KS (zwłaszcza radzieckiego) – z pozycji „N”.

        – Inne informacje dotyczyły kanadyjsko-amerykańskiej współpracy władz granicznych – co znalazło praktyczny wyraz we wprowadzeniu nowych – bardziej rygorystycznych zasad kontroli przy przekraczaniu granicy między obu państwami.

– 8.) PION-„O”

        Rezydentura realizowała na rzecz Pionu następujące przedsięwzięcia i działania operacyjne:

        – „KWENT” – Opracowanie kompleksowej dokumentacji operacyjnej (zawierającej BPM: trasy sprawdzeniowe, kontrobserwacja) i 2-krotne – udane wykonanie złożonego przedsięwzięcia operacyjnego z przejęciem dużej ilości materiałów o charakterze wywiadowczym.

        – „TUKA” – Przygotowanie kompleksowej dokumentacji operacyjnej do realizacji przedsięwzięcia operac. zawierającej: BPM, trasy sprawdzeniowe, miejsca spotkań i kontrobserwacji), oraz 2-krotne podjęcie próby realizacji przedsięwzięcia – wg szczegółowych dyspozycji Pionu.

        – „BELLON” – Przygotowanie koncepcji i szczegółowego planu realizacji przedsięwzięcia – które zostało wykonane na terenie CALGARY (odległość około 5 tys. km od siedziby Rezydentury).

        – Niezależnie od powyższego Rezydentura przekazała do Wydziału szczegółowe charakterystyki i dane personalne fig. – które stanowiły podstawę do założenia następujących spraw operacyjnych: „CELNIK”, „MIKO”, „OZGA” i „GUSTAW” (od tego ostatniego oficer prowadzący uzyskał szereg ciekawych materiałów ze specjalistycznych konferencji naukowych – które przesłaliśmy do Pionu).

        – Oprócz wyszczególnionych wyżej spraw – prowadzonych w kategoriach R.O. – przekazaliśmy do Pionu dane personalne i wstępne charakterystyki następujących osób (kwalifikujących się do bliższego operacyjnego zainteresowania: A. BONIECKI, C. SŁABY, E.G. SADOWSKI, R. ZIOŁO, E. BARRY, I. OLESZKIEWICZ, A. WOJDAN i A. SŁOWAKIEWICZ.

        – Na bieżąco realizowane były szczegółowe dyspozycje otrzymywane z Pionu – w zakresie operacyjnym i ustaleniowo-zabezpieczeniowym m.inn. dot. (...)

– 9.) PION-„P”

(...)

        – B.) „INTER” – systematyczne prowadzenie nasłuchów – zgodnie ze szczegółowymi dyspozycjami otrzymywanymi z Pionu. Pisemne meldunki z wykorzystania tego zadania były na bieżąco przekazywane do Centrali.

        – 2.) W okresie sprawozdawczym przesłaliśmy do Pionu szereg użytecznych (jak wynika z Waszych ocen), materiałów dot. problematyki pozostające w zainteresowaniu pionu, w tym katalogi, opracowania, prospekty, a także konkretne przedmioty (zakupione bądź uzyskane z pozycji Rezydentury).

        – Jednocześnie systematycznie prowadziliśmy rozpoznanie tutejszego rynku pod kątem potrzeb Wydziału, oraz uczestniczyliśmy w wystawach specjalistycznych – przekazując ciekawsze materiały publicystyczne nt. nowoczesnych rozwiązań technicznych – zgodnie z aktualnymi potrzebami Pionu (np. sprawa „FISCHA”).

        – Ponadto przesyłaliśmy do Wydziału dane personalne i wstępne charakterystyki osób – potencjalnych kandydatów do operacyjnego opracowania np. R. CHODYNIECKI – zatrudniony w „BELL CANADA”.

        – 3.) Rezydentura na bieżąco realizowała szczegółowe dyspozycje Pionu – np. ustalenia dot. firmy – „SCINTEX”. Harmonijnie przebiegała współpraca w zakresie zabezpieczenia poczty operacyjnej i potrzeb technicznych (W.T.O.) Rezydentury.

– 10. ) PION-„R”

        Realizując postawione zadania w zakresie problematyki Pionu, Rezydentura koncentrowała swoje wysiłki zwłaszcza na rozpracowywaniu głównego obiektu krypt. „JASKINIA”. Szczegółowy plan działania w tej sprawie (z wykorzystaniem źródeł innych pionów Centrali) przedstawiliśmy oddzielnie.

        – W efekcie podjętych przez nas działań operacyjnych założono sprawy: „PAM” (źródło ciekawych informacji politycznych z bliską perspektywą na Kontakt Informacyjny), „BERT”, „KOT”, nawiązano kontakt z RENIER NIJSKENS (po wyjeździe wym. z Kanady istnieje perspektywa dalszej jego kontynuacji).

        – Rezydentura przekazała również szereg kandydatów do opracowania operacyjnego np. J. KARSKI, J. JAKIMOWICZ, A. GURYN, W. ZAWADZIŃSKI, B. PIETRULEWICZ, A. MANTERYS, P. RUDNICKI, J. ZDŻARSKI, H. JAZŁOWIECKA,  KS. H. PIEPRZYCKI, KS. J. KIKIELA, KS. A. KAZIMIERSKI, KS. A. MENDRELA, KS. K. JASIŃSKI i inni.

        – Niezależnie od powyższego realizowano zgodnie z dyspozycjami Pionu szereg czynności ustaleniowo-sprawdzeniowych i zabezpieczających dot. „RIVET”, „POLAR”, „FRAT”, „MICHAŁ”, „GŁUCHY”, I. FEDORCZYK. Dokonano również szczegółowych ustaleń odnośnie „ST. PAUL UNIVERSITY” w OTTAWIE, oraz podjęto zabiegi w kierunku rozpoznania tzw. „GRUPY-78” – ALTERNATIVE DEFENCE PROJECT.

        – Rezydentura systematycznie przekazywała do Pionu materiały o dokumenty dot. problematyki pozostającej w zainteresowaniu Wydziału np. tekst nowej kanadyjskiej dyrektywy obronnej tzn. „WHITE PAPERS”, preliminarz budżetowy Dept. Obrony Kanady, oraz ciekawsze opracowania analityczne i studyjne czy artykuły prasowe i inne publikacje specjalistyczne.

        – Duże znaczenie przywiązywaliśmy do tematyki watykańskiej i problematyki stosunków Państwo-Kościół w Polsce. W tym zakresie obok informacji operacyjnych zapewniliśmy szeroki dopływ informacji na temat wizyt: prymasa J. GLEMPA w Kanadzie (październik 1986R.) i papieża JANA PAWŁA II w Polsce (1987R.).

        – W okresie sprawozdawczym przekazaliśmy również do Pionu – celem wykorzystania operacyjnego – analityczną notatkę nt. aktualnego stanu duszpasterstwa polonijnego w Kanadzie wraz z wykazem polskich księży rzymsko-katolickich w tym kraju.

        – Rezydentura systematycznie kierowała do wiadomości Pionu ciekawsze informacje uzyskane od źródeł innych pionów Centrali, a dotyczących problematyki Pionu.

Ciąg dalszy w następnym numerze

Dalsza część artykułu dostępna po wykupieniu subskrypcji. Kup tutaj!