Jeszcze większa dysproporcja między tymi dzielnicami występuje w plonach buraka cukrowego, w proporcji do różnic uprzemysłowienia rolnictwa.W swych rozważaniach dochodzi do wniosku, że "...Armia niemiecka nie ma sobie równej na świecie, flota jest bardzo silna, oświata doszła do najwyższego rozkwitu, Niemcy celują patriotyzmem i gotowością wojowniczego narodu do poświęcenia interesów osobistych na potrzeby ogółu. Niemcy posiadają ogromne zasoby finansowe. Ustało wychodźstwo. Rosja koncentruje swe siły na Wschodzie – linia nadwiślańska jest już opuszczona, fortyfikacje zniesione. W razie wielkiej wojny może większość niemieckich sił iść na Francję, a dopiero po jej rozgromieniu zwrócić się przeciwko Rosji, która cierpi na kompletnie zgangrenowaną biurokrację, na komunistyczne stosunki agrarne, wreszcie na powszechne pijaństwo".
W dalszych rozważaniach mówi, że "Brakuje nam tylko wielkich dyplomatów w rodzaju »żelaznego kanclerza« Bismarcka, lecz wielkich ludzi tworzą wielkie chwile, a one się zbliżają. Trzeba najpierw wcielić Holandię, rozciągnąć protektorat nad Belgią, a jeśli Francja zaprotestuje, to ją rozbić, a potem przyjdzie kolej na Rosję".
Już w lutym 1911 roku Komisja Budżetowa niemieckiego parlamentu przyjęła budżet Ministerium Wojny, według którego armia niemiecka w czasie pokoju ma liczyć 515.000 ludzi. Zwiększono przede wszystkim artylerię i tabory. Tonaż okrętów wojennych wzrósł z 15.000 ton w roku 1870 do 42.000 ton w roku 1910. Zaczęto głosić hasło: "Wir fuerchten Got sonst niemand auf der Welt" – boimy się Boga, nikogo więcej na ziemi.
Pruskie sukcesy militarne, polityczne i gospodarcze, rozkołysanie na ich gruncie nastrojów megalomańskich i nacjonalistycznych w społeczeństwie niemieckim, powołanie do życia sprawnie działającej państwowej machiny biurokratyczno-militarnej – wszystkie te elementy stwarzały podatny grunt dla niezwykle niebezpiecznej w swych koncepcjach i metodach polityki narodowościowej wobec Polaków na terenie tego państwa.
To samo da się powiedzieć o nastawieniu ówczesnych sfer rządzących w Rosji i rządu carskiego w stosunku do żywiołu polskiego. Nastawienie to także tu kształtowało się na fali wzrostu tendencji nacjonalistycznych jako jedno z następstw antypolskiej propagandy tego rządu po zdławieniu Powstania Styczniowego 1863–1864. Tendencje te nie tylko nie słabły, ale przeciwnie, ulegały dalszemu nasileniu po sukcesach odniesionych w wojnie z Turcją w latach 1877/1878, które doprowadziły do wyraźnego wzrostu wpływów Rosji na Bałkanach.
W innej sytuacji znajdowało się trzecie państwo zaborcze – Austria. Jeśli Prusy i Rosja uległy w latach sześćdziesiątych jako państwa wyraźnemu wzmocnieniu, to monarchia habsburska w rezultacie dwukrotnych porażek militarnych poniesionych w roku 1859 z Francją i Piemontem oraz w roku 1866 z Prusami, znalazła się w stanie głębokiego wewnętrznego kryzysu politycznego. Przekształcić się ona miała – po wielu perturbacjach – w dwuczłonowe Austro-Węgry, zmierzające z konieczności do złagodzenia ucisku narodowego.
Kongres berliński 1878 r., kończący ostatecznie stan wojenny między Rosją a Turcją i będący wyrazem supremacji Niemiec, dał początek nowej konstelacji międzynarodowej. Doprowadził on do ścisłego powiązania polityki Cesarstwa Niemieckiego z Monarchią Austro-Węgierską, i równocześnie – do stałego pogłębiania się antagonizmu obu tych państw w stosunku do Rosji.
Związek polityczny Austro-Węgier z Niemcami, państwem o postawie zdecydowanie antypolskiej, stawiał – rzecz jasna – pod znakiem zapytania koncepcję rozwiązania kwestii polskiej w oparciu o Wiedeń, na co liczyła polska opinia.
Stłumienie Powstania Narodowego 1863/64 zapoczątkowało okres represji narodowościowych w stosunku do Polaków ze strony władz rosyjskich. Carska polityka zmierzała w kierunku pełnej unifikacji Królestwa Polskiego z Cesarstwem w celu zatarcia wszelkich śladów odrębności polityczno-ustrojowej tego kraju i zatarcie znamion jego polskości. Narzędziem do realizacji wspomnianej polityki był powstały w Petersburgu specjalny komitet, który miał za zadanie dokonać likwidacji wszelkich instytucji autonomicznych Królestwa.
W roku 1866 zniesiono osobny Sekretariat Stanu dla Królestwa, istniejący jeszcze dotąd w Petersburgu. W tym samym roku zlikwidowano Radę Stanu i w związku z tym budżet Królestwa włączono do ogólnego budżetu Cesarstwa. Podjęto również likwidację autonomicznych Komisji Rządzących, jak Komisji Spraw Wewnętrznych, Wyznań i Oświecenia, Komisji Skarbu. Na ich miejsce tworzono instytucje podobne do istniejących w innych prowincjach rosyjskich. Bank Polski podporządkowano rosyjskiemu Ministerstwu Skarbu, a w roku 1885 w ogóle go zamknięto. W roku 1874, po śmierci pogromcy Powstania Styczniowego i ostatniego namiestnika Królestwa, hrabiego Berga, urząd ten zastąpiono urzędem generał-gubernatora. Weszło wówczas w zwyczaj, że każdorazowy generał-gubernator stawał się zarazem dowódcą warszawskiego okręgu wojskowego, obejmującego obszar Królestwa.
W ten sposób władzę cywilną i wojskową skupiono w jednym ręku, co zwykło się stosować w warunkach wojennych (ten system przyjęliśmy znowu sto lat później, w grudniu 1981 roku). W obu przypadkach było to zgodne z polityką władz – wówczas carskich, obecnie sowieckich. W gruncie rzeczy w ciągu całego okresu carskich rządów w Kongresówce – od Powstania Styczniowego aż do I wojny światowej – obowiązywały tu prawa wyjątkowe, dające gubernatorowi między innymi prawo oddawania osób cywilnych pod sąd wojenny oraz deportowania osób, których pobyt uznał w Królestwie za szkodliwy (czyli każdego) do odległych prowincji Rosji. Skoro mogło się to dokonać bez wyroku sądowego, a więc bez udowodnienia winy, skoro wystarczało jedynie podejrzenie, poszlaki, często zupełnie błahe, niesprawdzony donos konfidenta policyjnego bądź anonimowy donoś osobistego wroga, żeby zesłać kogoś do odległych prowincji – przeważnie na Sybir – nietrudno zrozumieć, że ludność polska zdana była faktycznie na łaskę i niełaskę urzędników carskich.
Również na polu społeczno-kulturowym po prostu roiło się od różnego rodzaju zakazów, które zmierzały do zburzenia podstaw tradycji narodowych, do rusyfikacji kraju. Władze carskie ogłosiły zakaz zakładania w Królestwie (Polacy nigdy nie przestali używać tej nazwy) odrębnych polskich organizacji naukowych, kulturalnych, gospodarczych, nawet filantropijnych. Zabroniono prasie zajmowania się sprawami politycznymi i sprawami kultury ogólnonarodowej, poddając ją ostrej cenzurze. Podobnie drukarnie, zakłady fotograficzne poddano nadzorowi policyjnemu – z redaktorami, wydawcami czasopism, działaczami oświatowymi, czytelniami, księgarniami i bibliotekami włącznie.
Na sytuacji ludności polskiej w Królestwie szczególnie dotkliwie odbiła się rusyfikacja administracji i szkolnictwa. W roku 1866 zniesiono dawny podział administracyjny, dzieląc kraj na 10 guberni, które z kolei dzieliły się na powiaty. Nowa organizacja usunęła z nich Polaków, wprowadzając całkowicie element rosyjski, zbiurokratyzowany, z rosyjskimi przepisami o jego kompetencjach i zakresie działania.
Jeszcze dotkliwszą była rusyfikacja szkolnictwa. Od roku 1869 w szkołach średnich język rosyjski stał się definitywnie językiem wykładowym, w roku 1885 wprowadzono to samo w szkołach podstawowych. W roku 1869 zamknięto jedyną polską uczelnię wyższą – warszawską Szkołę Główną, otwierając na jej miejsce uniwersytet rosyjski. Duża część dzieci nie uczęszczała w ogóle do szkoły z braku miejsc, a także niechęci rodziców do treści i metod nauczania.
Prześladowano również duchowieństwo, konfiskując znaczną część dóbr kościelnych i zsyłając na Sybir tych księży, którzy narazili się rządowi. Unitów – grekokatolików uznano za Rosjan i usiłowano ich przymusowo nawrócić na prawosławie. Wraz ze śmiercią Aleksandra II w 1881 r. uległ jeszcze bardziej spotęgowaniu kurs skrajnie reakcyjny, reprezentowany przez jego syna Aleksandra III.
W zaborze pruskim zdecydowany wpływ na stosunki wewnętrzno- polityczne wywarły sukcesy Prus na polu militarnym i międzynarodowym, które doprowadziły do poważnego osłabienia liberalnej i demokratycznej opozycji przy jednoczesnym wzroście siły elementów konserwatywnych i junkierskich (pruscy właściciele latyfundiów, rzecznicy nacjonalistycznej polityki – główne oparcie dla rządów żelaznego kanclerza Bismarcka).
