Wprowadzenie tej ustawy w życie poza Stanami Zjednoczonymi może być dokonane w dwojaki sposób – poprzez umowy rządowe pomiędzy rządem Stanów Zjednoczonych i rządami poszczególnych krajów, w których takie informacje się znajdują, lub poprzez umowy i współpracę pomiędzy indywidualnymi instytucjami finansowymi w tych krajach i głównym urzędem podatkowym Stanów Zjednoczonych – Internal Revenue Service (IRS). W większości przypadków wymiana będzie następowała w formie pierwszej. Stany Zjednoczone mają nadzieję podpisać stosowne umowy z około 60 krajami i 5 lutego bieżącego roku podpisały stosowną umowę z Kanadą, a 7 października z Polską. Dla ciekawości możemy podać, iż krajami, które zdecydowały się na formę drugą, czyli pozostawiającą umowy z IRS w gestii swoich instytucji finansowych, są m.in. Szwajcaria i Japonia.
Zgodnie z umową, kanadyjskie instytucje finansowe zobowiązane są do przekazywania stosownych informacji finansowych dotyczących obywateli amerykańskich, osób posiadających kartę stałego pobytu w Stanach Zjednoczonych (Green Card) oraz innych osób, które podlegają obowiązkowi dokonania rozliczenia podatkowego w Stanach Zjednoczonych (na przykład tych, które tam długo przebywają i podlegają opodatkowaniu na podstawie tzw. "substantial presence") do Canada Revenue Agency (CRA), która z kolei dokona wymiany informacji z IRS. W zamian za to CRA uzyska podobne finansowe informacje od IRS na temat obywateli kanadyjskich w Stanach Zjednoczonych. Wymiana informacji ma się rozpocząć w marcu 2015.
Zgodnie z FATCA, kanadyjskie instytucje finansowe, głównie banki, będą identyfikowały konta, których posiadacze są lub mogą być podatnikami Stanów Zjednoczonych, i będą wymagały od nich wypełnienia określonych formularzy. Osoby te będą mogły się ustosunkować, czy oznaczenie ich jako podatników amerykańskich jest właściwe, czy nie. Jeżeli okaże się, że tak, będą musiały dokonywać corocznych amerykańskich rozliczeń podatkowych.
Jest wiele ograniczeń i wyjątków zawartych w porozumieniu kanadyjsko-amerykańskim, co do tego jakie instytucje finansowe nie będą podlegały obowiązkowi identyfikacji amerykańskich podatników (głównie instytucje, których kapitał finansowy nie przekracza 175 mln dolarów, na przykład Credit Unions) oraz jakie rodzaje kont będą wyłączone z tej analizy (są nimi: Registered Retirement Savings Plans (RRSPs), Tax Free Savings Accounts (TFSAs), Registered Disability Savings Plans (RDSPs), Registered Pension Plans (RPPs), Registered Retirement Income Funds (RRIFs), Pooled Registered Pension Plans (PRPPs), Registered Education Savings Plans (RESPs), AgriInvest Accounts, and Deferred Profit-Sharing Plans (DPSPs)).
Trudno dokładnie powiedzieć, jakich danych będą używały kanadyjskie banki w celu identyfikacji osób i firm, które podlegają lub mogą podlegać obowiązkowi podatkowemu w Stanach Zjednoczonych. Najłatwiejszym ze sposobów będzie sprawdzenie miejsc urodzenia posiadaczy kont bankowych – każda osoba, której miejscem urodzenia są Stany Zjednoczone, nabywa obywatelstwo amerykańskie automatycznie w chwili urodzenia i posiada je przez całe życie, nawet jeżeli jest również obywatelem innego kraju (z wyjątkiem rzadkich sytuacji dobrowolnego pozbycia się obywatelstwa lub jego utraty na mocy prawa). Innymi danymi używanymi do identyfikacji potencjalnych podatników może być fakt użycia amerykańskich dokumentów tożsamości do otworzenia kont, posiadania amerykańskich adresów przez właścicieli, użycie amerykańskich pełnomocnictw do operacji bankowych, częste przelewy na konta amerykańskie itp.
Wiele osób zapyta, dlaczego obywatele amerykańscy lub posiadacze Zielonej Karty, którzy mieszkają na stałe poza Stanami Zjednoczonymi, w ogóle podlegają obowiązkowi rozliczeń podatkowych z tym krajem i płacenia podatku? Dzieje się tak, ponieważ prawo amerykańskie zobowiązuje do dokonywania tych czynności przez wszystkie te osoby bez względu na to, gdzie przebywają na stałe. Stany Zjednoczone opodatkowują na podstawie obywatelstwa (tzw. system "narodowościowy"), natomiast inne kraje na podstawie miejsca stałego pobytu (tzw. system "terytorialny"). Dla ciekawości możemy podać, iż są tylko dwa kraje na świecie, które stosują "narodowościowy" system podatkowy – Stany Zjednoczone i Erytrea. Dla porównania, obywatele Kanady przebywający na stałe (lub przez dłuższy okres) za granicą mogą ograniczyć swoje zobowiązania podatkowe jedynie do kraju, w którym przebywają, poprzez wystąpienie do władz kanadyjskich o uznanie, iż czasowo zerwali więzy z Kanadą jeżeli chodzi o miejsce pobytu (tzw. "severance of residential ties"). Obywatele amerykańscy nie mają tej możliwości. Nie dziwi zatem, iż wielu z nich, zwłaszcza zamożniejszych, którzy są obywatelami innych państw i którym nie zależy na dalszym posiadaniu obywatelstwa amerykańskiego, decyduje się na zrzeczenie się go w obliczu nowej ustawy.
Jak zatem mogą się pozbyć obywatelstwa? Po pierwsze, poprzez otrzymanie decyzji administracyjnej, iż według prawa utracili to obywatelstwo w przeszłości, lecz fakt ten nie został nigdy potwierdzony administracyjnie. Po drugie, poprzez świadome zrzeczenie się obywatelstwa w chwili obecnej. W przeciwieństwie do formy pierwszej, która polega na udowodnieniu, iż według prawa obywatelstwo zostało utracone w przeszłości, forma druga polega na złożeniu osobistej deklaracji przed urzędnikiem konsularnym o decyzji takiego zrzeczenia się. Pomimo iż rezultat jest ten sam, sposób dokonania może mieć znaczenie z punktu widzenia prawa imigracyjnego dla osoby zrzekającej się.
W przypadku formy pierwszej potencjalny zarzut władz imigracyjnych, że decyzja była umotywowana chęcią uniknięcia zobowiązań podatkowych, jest mniej prawdopodobny. W przypadku formy drugiej jest o wiele bardziej możliwy.
Jakie to może mieć to znaczenie? Potencjalnie bardzo istotne, ponieważ na podstawie poprawek do ustawy imigracyjnej Stanów Zjednoczonych (Immigration and Nationality Act) z roku 1996, obywatel Stanów Zjednoczonych, który zrzeka się obywatelstwa z powodu uniknięcia zobowiązań podatkowych, podlega zakazowi wjazdu do Stanów Zjednoczonych (czyli jest do tego kraju inadmissible). Jak dotychczas przepis ten był bardzo rzadko wprowadzany w życie przez władze imigracyjne.
Nie należy jednak zakładać, że nie będzie egzekwowany w przyszłości. Nie można więc wykluczyć, iż osoby zrzekające się obywatelstwa w chwili obecnej, które nie mają innych ważnych powodów podjęcia tej decyzji poza względami podatkowymi wynikającymi z nowej ustawy, nie będą w przyszłości uznane jak inadmissible do Stanów Zjednoczonych i zmuszone do wystąpienia o formalna zgodę na ponowny wjazd (tzw. waiver of inadmissibility) do kraju, którego jeszcze niedawno byli obywatelami.

Janusz Puźniak
Barrister and Solicitor
(Ontario, Canada)
Attorney at Law
(Missouri and New York, USA)
905-890-2112
416-999-3023