Spółka akcyjna (corporation), zwana też potocznie korporacją, jest oprócz własnego jednoosobowego biznesu (proprietorship) oraz spółek partnerskich (partnerships) najczęstszą formą prawną prowadzenia działalności gospodarczej w Kanadzie. W obecnym artykule omawiamy aspekty prawne prowadzenia działalności gospodarczej w tej formie, jej zalety i wady, oraz podajemy podstawowe informacje dotyczące organizacji wewnętrznej spółki akcyjnej i procedur związanych z jej prowadzeniem. Ten artykuł przeznaczony jest głównie dla osób prowadzących lub zamierzających prowadzić małe biznesy, koncentruje się on zatem na tzw. prywatnych spółkach akcyjnych (privately held corporations), czyli tych, których akcje (shares) nie są publicznie dostępne dla inwestorów. Aczkolwiek prawo dotyczące publicznych spółek akcyjnych (publicly held corporations) jest w większości podobne, pomijamy tutaj odrębne aspekty prawne takich spółek.Czym się charakteryzuje spółka akcyjna?
Główną cechą różniącą spółkę akcyjną od innych form prowadzenia działalności gospodarczej jest fakt, iż posiada ona osobną osobowość prawną. Żadna inna forma prawna nie daje tej możliwości. Fakt ten pozwala na prawne oddzielenie właściciela od biznesu, co ma kluczowe znaczenie, jeżeli chodzi o komfort prowadzenia działalności. Właściciel wie, iż w razie zagrożeń, jego majątek osobisty (czyli najczęściej majątek całej rodziny) jest bezpiecznie oddzielony od roszczeń, które mogą wyniknąć z działalności biznesowej.
Dla porównania, właściciel firmy własnej (proprietorship) jest jednocześnie jej podmiotem prawnym. Podobnie partnerzy biznesowi, współdziałający w formie spółki partnerskiej (partnership), pozostają właściwymi podmiotami prawnymi dotyczącymi tej działalności. A zatem zobowiązania finansowe, odszkodowania, odpowiedzialność za niewykonanie umów, odpowiedzialność za straty wyrządzone innym i wynikające z działalności biznesowej, odpowiedzialność za niekorzystne decyzje sądowe itp. obciążają ich personalnie.
W tym miejscu należy wyjaśnić, kto jest "właścicielem" spółki akcyjnej. W tego rodzaju spółce są trzy poziomy stanowisk i funkcji: akcjonariusze, dyrektorzy i oficerowie. Pomimo iż brzmi to skomplikowanie, spółka akcyjna może być założona i prowadzona przez jedną osobę, która może pełnić wszystkie te funkcje osobiście. Może też być kilka osób, które dzielą się tymi funkcjami. Faktycznymi "właścicielami" spółki akcyjnej są osoby posiadające jej akcje. W przypadku jednoosobowej spółki jest to jedna osoba – właściciel posiada wszystkie akcje. W przypadku kilku osób, dzielą się one udziałami zgodnie z umową.
Posiadacz akcji spółki traktowany jest przez prawo jako inwestor i jako taki nie ma żadnej odpowiedzialności personalnej. Wszystko, czym ryzykuje, to wkład kapitału, jaki w danej spółce umieścił, i bardzo często jest to kapitał bardzo mały. Akcjonariusz, lub akcjonariusze, wybierają dyrektora lub kilku dyrektorów spółki. Dyrektorzy są odpowiedzialni za podejmowanie głównych decyzji strategicznych spółki, ale ich odpowiedzialność jest głównie "wewnętrzna", czyli w stosunku do biznesu. Odpowiedzialność "zewnętrzna", czyli w stosunku do tych, którzy mają do czynienia z biznesem, istnieje, lecz jest ograniczona jedynie do kilku aspektów (niezapłacone podatki, niezapłacone płace dla pracowników itp.). Dyrektorzy z kolei mianują oficerów spółki, czyli osoby, które pełnią funkcje wykonawcze, takich jak prezydent, general manager, sekretarz (secretary), skarbnik (treasurer) itp. Podkreślmy ponownie, iż w przypadku spółki jednoosobowej, ta sama osoba może piastować wszystkie te funkcje.
Jaka jest zatem zaleta prowadzenia biznesu w formie spółki?
Głównie taka, jak wyżej wspomnieliśmy, iż w praktyce wszystko, czym właściciel ryzykuje w razie niepowodzenia, to majątek spółki, który jest najczęściej ograniczony do bardzo małego kapitału i jej mienia, które również najczęściej jest bardzo ograniczone. Dla odróżnienia, w przypadku proprietorship, ponieważ dochody z biznesu są prywatnymi dochodami właściciela, a zobowiązania biznesu jego prywatnymi zobowiązaniami, całe mienie prywatne właściciela (nawet to niemające nic wspólnego z biznesem) może być zagarnięte do spłacenia długów biznesu. W przypadku spółki akcyjnej, przeciwnie – jedynie to co jest własnością spółki.
Co więcej, właściciel, który, jak zauważyliśmy powyżej, jest osobnym podmiotem prawnym, może zabezpieczyć swój wkład finansowy do spółki na zasadzie pożyczki udzielonej spółce. A zatem może funkcjonować w charakterze jednego z jej kredytorów. Właściciel może również wynajmować spółce prywatnie posiadany sprzęt lub prywatnie posiadany lokal. W przypadku biznesu prowadzonego w formie jednoosobowej firmy własnej (proprietorship) mienie właściciela nie może być tak wykorzystane.
Kolejną ważną cechą spółki akcyjnej, wynikającą z posiadanej osobnej osobowości prawnej i odróżniającą ją od firmy własnej (proprietorship) oraz spółek partnerskich (partnerships), jest fakt, iż okres jej funkcjonowania nie jest uzależniony od okresu życia czy działania biznesowego właściciela. A zatem, spółka akcyjna może być sprzedana, lub przekazana następnym pokoleniom, w tej samej formie prawnej, podczas gdy w przypadku innych form jest to niemożliwe. Spółka akcyjna jest zatem towarem samym w sobie. Co więcej, ten sam właściciel może posiadać kilka spółek i sprzedawać lub używać je niezależnie jedna od drugiej.
O tym, jak założyć spółkę akcyjną, napiszemy w następnej części tego artykułu.
Janusz Puźniak
Barrister and Solicitor (Ontario)
Attorney at Law
(Missouri and New York)
905-890-2112
416-999-3023
