Według słownika mediacja to pośredniczenie w sporze, doprowadzenie do ugody.
Najogólniej rzecz biorąc, mediacja to proces, w którym neutralna, trzecia osoba (mediator), pomaga stronom w sporze zidentyfikować problemy i znaleźć dla nich obopólnie satysfakcjonujące rozwiązania. Ważne jest, aby pamiętać, że to strony osiągają porozumienie. Mediator nie jest w stanie niczego im narzucić.
Rosnącą popularność mediacja zawdzięcza temu, że pozwala uniknąć eskalacji konfliktu, zmniejsza koszty i przyspiesza osiągnięcie rozwiązań kwestii spornych. Ponadto prawodawcy ontaryjscy uznali, że zanim dojdzie do rozprawy sądowej, w wielu sytuacjach strony powinny skorzystać z mediacji. Dlatego w niektórych rodzajach spraw mediacja stała się nieuniknionym etapem procesu sądowego.
Mediacja może pomóc w rozwiązaniu każdego rodzaju konfliktu, ale niniejszy artykuł, i jego kolejne części, koncentrują się na mediacjach w konfliktach rodzinnych wynikających przy okazji rozwodów, separacji i rozstań. Ten typ mediacji różni się od innych tym, że towarzyszą mu bardzo skomplikowane aspekty psychologiczne, konflikty łatwo ulegające eskalacji ze względu na brak umiejętności porozumienia się i nagromadzonych przez wiele lat sporów, niechęci i rozczarowań. W sytuacjach, gdy strony mają dzieci, minimalizowanie konfliktu staje się szczególnie ważne, gdyż dzieci zawsze cierpią z powodu nieporozumień między rodzicami. Ponadto, dla dobra dzieci, rozstające się strony powinny być zainteresowane utrzymywaniem poprawnych stosunków, gdyż będą pozostawały w kontakcie ze sobą i niejednokrotnie wspólnie podejmowały decyzje dotyczące swoich dzieci przez wiele lat po rozwodzie czy separacji.
O mediacjach – dokładniej
Część 1
Kim są mediatorzy?
Według słownika mediator to pośrednik, którego celem jest doprowadzenie do ugody między spierającymi się stronami.
Z reguły mediacją parają się osoby posiadające przygotowanie prawne (prawie zawsze prawnicy, ale czasem paralegals) albo psychologiczne. Wielką zaletą mediatorów z przygotowaniem psychologicznym jest umiejętność łagodzenia konfliktów i łatwość rozpoznawania oczekiwań stron. Natomiast zaletą mediatorów-prawników jest dogłębna znajomość prawa i to, że są w stanie poinformować strony o tym, jaki może być wynik ich sporu, jeżeli sprawa trafi przed sędziego.
Z reguły prawnicy są mediatorami w kwestiach majątkowych i finansowych, a osoby posiadające przygotowanie psychologiczne zajmują się mediacją w kwestiach związanych z dziećmi (sprawowanie władzy rodzicielskiej, wizyty, zamieszkanie itp). Wprawdzie nie zdarza się to często, ale niektórzy mediatorzy, jak autorka niniejszego artykułu, mają przygotowanie zarówno prawne, jak i psychologiczne, co daje możliwość kompleksowego podejścia do wszystkich kwestii spornych powstałych w trakcie separacji. Rezultatem takiej sytuacji są często znaczne oszczędności czasowe i finansowe.
Jak wybrać mediatora?
Warto wiedzieć, że w Ontario zawód mediatora nie jest prawnie regulowany. W związku z tym każdemu wolno nazwać się mediatorem, nawet osobom bez żadnego przygotowania teoretycznego i praktycznego. Mogą one jednak spowodować więcej szkody niż pożytku. Aby znaleźć wykwalifikowanego mediatora, najlepiej odwiedzić portal Ontario Association for Family Mediation (http://www.oafm.on.ca) lub ADR Institute of Ontario (http://www.adrontario.ca) i zobaczyć, czy dana osoba jest na liście członków tych organizacji. Członkostwo gwarantuje niezbędne kwalifikacje i doświadczenie. Jeżeli wybrany mediator nie jest członkiem OAFM lub ADRI najlepiej poszukać kogoś innego.
Co warto wiedzieć o arbitrażu?
Słownik definiuje arbitraż jako rozstrzygnięcie zagadnień spornych przez arbitrów, sąd rozjemczy. Arbiter to rozjemca powołany przez strony wiodące spór lub przez sąd do rozstrzygnięcia sporu pozasądownie. Często zdarza się, że proces mediacji łączony jest z procesem arbitrażu, np. w sytuacjach, w których mediacja nie rozwiązała wszystkich konfliktów między stronami.
Przed rozpoczęciem mediacji strony mogą zdecydować, że kwestie, których nie uda im się rozwiązać w trakcie mediacji, trafią do arbitra. Arbiter, najogólniej rzecz biorąc, jest "prywatnym sędzią" i musi posiadać specjalne kwalifikacje umożliwiające mu pełnienie tej roli.
Czasami w roli arbitra występuje mediator, a czasami strony wybierają inną osobę, wychodząc z założenia, że mediator ze względu na jego zaangażowanie w proces mediacji może mieć kłopoty z zachowaniem bezstronności przy podejmowaniu decyzji. Strony decydujące się na arbitraż podpisują umowę arbitrażową albo, jeżeli arbitraż jest przedłużeniem mediacji, umowę mediacyjno-arbitrażową.
Tak jak sędzia, arbiter ma obowiązek wydać decyzję w oparciu o przedstawione fakty i istniejący stan prawny. Regułą jest, że strony reprezentowane są przez prawników, ale tak jak w sądzie, nie jest to konieczne. Arbiter musi oprzeć swoją decyzję o prawo kanadyjskie, ale za zgodą obu stron, może kierować się prawem dowolnej kanadyjskiej prowincji, innej od miejsca zamieszkania stron. Arbiter przedstawia swoją decyzję na piśmie i, tak jak decyzja sędziego, jest ona wiążąca dla stron. Podobnie jak od decyzji sędziego można się od niej odwołać, ale wymaga to pozwolenia sądu, które wydawane jest tylko po spełnieniu ściśle określonych warunków.
Strony z reguły dzielą się kosztami arbitra. Trudno z całą pewnością stwierdzić, że arbitraż jest mniej kosztowny lub mniej antagonizujący od tradycyjnego procesu sądowego, ale z całą pewnością jest szybszy, ponieważ nie towarzyszą mu opóźnienia tradycyjnie związane z przeciążonym aparatem wymiaru sprawiedliwości. Warto pamiętać, że przed arbitra trafiają tylko kwestie nie rozwiązane w trakcie mediacji, a więc zasięg konfliktów ulega znacznemu zawężeniu przed rozpoczęciem arbitrażu, co przyspiesza proces i ma szanse obniżyć jego koszty.
W następnym artykule napiszę więcej o roli mediatora i zaletach mediacji.
