Tradycyjny model usług prawnych, do dzisiaj bardzo rozpowszechniony, może być opisany jako czarno-biały albo zero-jedynkowy. Można albo wynająć prawnika do prowadzenia całości sprawy, albo nie wynajmować go w ogóle. Jeszcze do niedawna, każda osoba, której sprawy rodzinne trafiały do sądu, stała przed wyborem: czy prowadzić swoją sprawę bez prawnika, czy też wynająć prawnika do prowadzenia całości sprawy. Czyli wszystko albo nic. Do dnia dzisiejszego, wielu prawników nie dopuszcza innej możliwości reprezentowania klienta.

Działo się tak, dlatego że prawo proceduralne obowiązujące w sprawach rodzinnych w ontaryjskich sądach (Family Law Rules) do niedawna nie dopuszczało scenariusza, w którym przed sądem mógł pojawić się prawnik, nie reprezentujący klienta w całości sprawy. Skutki takiego podejścia były i nadal bywają opłakane, ponieważ usługi prawne są drogie, znaczny procent stron w procesie sądowym występował bez reprezentacji prawnej i bez żadnej pomocy prawnika.

Ta powszechna sytuacja jest problematyczna z wielu powodów. Po pierwsze, strona nie reprezentowana przez prawnika, z reguły nie jest w stanie przedstawić sędziemu swojej sprawy w kompetentny sposób, co doprowadza do wyroków sądowych opartych o fragmentaryczne informacje, a więc niekoniecznie sprawiedliwych. Po drugie, sprawy, w których biorą udział strony nie reprezentowane przez prawników, postępują wolniej i zużywają więcej cennego i drogiego czasu sądu. Skutek – sprawy sądowe trwające latami, mnóstwo sfrustrowanych klientów i zachwiana wiara w poczucie sprawiedliwości.

W ostatnich latach zarówno sądy, prawnicy jak i ustawodawcy zdali sobie sprawę z tego, że Ontario stoi przed kryzysem polegającym na tym, że obywateli “nie stać na sprawiedliwość”. Angielskojęzyczne media opisują ten problem jako “access to justice”.

Liczne reformy dyskutowane są przez ustawodawców, profesjonalistów, sędziów oraz szeroką publiczność. Należy przypuszczać, że zauważalne zmiany będą miały miejsce w niedługim czasie.

W międzyczasie prawo proceduralne uległo zmianie, aby umożliwić stronom w procesach sądowych korzystanie z usług prawnika w ograniczonym zakresie. Tak zwany “limited scope retainer”, czyli reprezentacja w ograniczonym zakresie, została usankcjonowana przez Family Law Rules. Umożliwia ona wynajęcie prawnika do prowadzenia części, a nie całości sprawy.

Tradycyjnie, jeżeli prawnik prowadzi całość sprawy, to jego nazwisko figuruje w aktach sądowych, wszystkie dokumenty są dostarczone prawnikowi, sąd oraz przeciwna strona lub jej prawnik kontaktują się z prawnikiem wynajętym do prowadzenia sprawy, całość korespondencji, negocjacji i procesu sądowego przechodzi przez ręce takiego prawnika.

W większości przypadków, zaletą takich sytuacji jest to, że prawnik, zdecydowanie lepiej od laika wie, czego wymaga i jak przebiega proces sądowy, jakie jest obowiązujące prawo, a przez to unika błędów i prowadzi sprawę w sposób optymalny dla klienta. Cena za taki luksus, jest jednak znaczna.

Dzięki dopuszczalności reprezentacji w ograniczonym zakresie, klient ma różnorodną ilość opcji do wyboru, czyli może uzyskać pomoc prawnika w stopniu rozciągającym się od jednorazowej konsultacji, przez cykl konsultacji w różnych fazach sprawy, przez przygotowywanie jedynie dokumentów sądowych do jednego etapu sprawy lub tylko do jednorazowego pojawienia się w sądzie, albo do udziału w każdym innym fragmencie swojego procesu sądowego.

Jest to stosunkowo nowy model świadczenia usług prawnych i w chwili obecnej nie wszyscy prawnicy dają swoim klientom możliwość bycia wynajętym do reprezentowania w ograniczonym zakresie.

Reprezentacja w ograniczonym zakresie niesie ze sobą pewne pułapki, zarówno dla prawnika jak i dla klienta. Największym niebezpieczeństwem jest możliwość zaistnienia sytuacji, w której prawnik i klient nie dogadają się na początku i nie ustalą dokładnie, jakie zobowiązania podejmuje prawnik a jaka część sprawy do niego nie należy. Aby uniknąć nieporozumień, prawnik i klient muszą przed rozpoczęciem reprezentacji dokładnie przedyskutować to, jakimi aspektami zajmuje się prawnik a jakimi klient. Konieczne jest również spisanie przez prawnika umowy (“retainer agreement”), która dokumentuje jasno i wyraźnie, jakie są ich wzajemne oczekiwania.

Ponieważ treść takiej umowy będzie inna dla każdej sprawy, dla każdego klienta, spisanie jej na początku może okazać się kosztem zniechęcającym klienta, który wybiera reprezentacje o ograniczonym zakresie, aby obniżyć koszty. Krok ten jest jednak nieunikniony.

Reprezentacja w ograniczonym zakresie nie jest cudownym panaceum ani odpowiedzią na wszystkie problemy związane z prawem rodzinnym. W niektórych rodzajach spraw, albo w niektórych konfiguracjach rodzinnych, może nie mieć zastosowania. Tym niemniej, wiele spraw ciągnących się w sądzie latami, mogło się zakończyć przy pierwszej konferencji, gdyby strony miały możliwość skorzystania z wiedzy prawnika.

Reprezentacja klienta w ograniczonym zakresie, może również dotyczyć sytuacji, w których sprawa nie jest w sądzie. Taki rodzaj reprezentacji w sprawach, które nie toczą się w sądzie, nie jest aż tak nowatorski jak ograniczony zakres reprezentacji w sądzie. Ponieważ wspomniane wcześniej prawo proceduralne, czyli Family Law Rules, dotyczy jedynie postępowania sądowego, reprezentacja w ograniczonym zakresie w sytuacjach, w których sprawy nie były w sądzie, miała miejsce przed zmianą.

Sytuacje, w których klient wynajmował prawnika jedynie do spisania umowy separacyjnej, ale nie do jej negocjowania, zdarzały się od jakiegoś czasu. To samo dotyczy sytuacji, w których prawnik wynajęty był np. jedynie do wypełnienia dokumentów finansowych (Financial Statement), jedynie do przeprowadzenia kalkulacji alimentów albo do wielu innych czynności, będących tylko jednym aspektem szerszej sprawy.

Prawdopodobnie jest jeszcze za wcześnie, aby przewidzieć dokładnie, jakie oblicza przyjmie reprezentacja w ograniczonym zakresie. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że taka opcja istnieje. Każda osoba, której sprawa jest w sądzie, powinna spotkać się z prawnikiem, aby przetestować czy jej wizja sprawiedliwości naprawdę odzwierciedla stan prawny w Ontario. Należy pamiętać, że w sądzie osoba przegrywająca płaci część, a czasami całość kosztów osobie wygrywającej.

Dlatego każda zainteresowana osoba, nawet jeżeli nie decyduje się na wynajęcie prawnika do prowadzenia całości sprawy, powinna skonsultować się z prawnikiem, aby upewnić się, czy zajmuje racjonalne stanowisko, czy naprawdę prawo jest po jej stronie i czy rzeczywiście ma szansę dostać od sądu to, na co liczy. Ci, którzy decydują się na walkę w sądzie bez upewnienia się czy mają szansę na zwycięstwo, często kończą rozczarowani i obciążeni kosztami.

Monika J. Curyk
Barrister & Solicitor
Notary Public
289.232.6166
Mississauga, Ontario, Kanada
Treść niniejszego artykułu w żadnym wypadku nie powinna być traktowane jako porada prawna. Celem artykułu jest wyłącznie udzielenie ogólnych informacji.