Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili jego przyjęcia – ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swojego majątku.

Spadkobierca ma trzy możliwości zachowania:

1. Może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
2. Może przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
3. Może odrzucić spadek.

Przyjęcie proste oznacza, że w przypadku gdy długi spadkowe będą wyższe od wartości spadku, spadkobierca będzie płacił je z własnego majątku, niezależnie od tego ile odziedziczył.

Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości stanu czynnego spadku. W przypadku odrzucenia spadku spadkobierca w ogóle nie odpowiada przed wierzycielami. Jednak trzeba pamiętać, iż po złożeniu takiego oświadczenia nie można go już cofnąć. Taka osoba jest traktowana, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W jej miejsce wchodzą osoby, które dziedziczyłyby po tej osobie (np. dzieci).

Odrzucenie spadku jest skuteczne po złożeniu specjalnego oświadczenia. Termin na jego złożenie wynosi 6 miesięcy od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (spadkobierca ustawowy od dnia, gdy dowiedział się o śmierci spadkodawcy, spadkobierca testamentowy od dnia, gdy dowiedział się o testamencie). Dla osób niepełnoletnich termin biegnie od dnia, gdy dowiedział się o tytule powołania przedstawiciel ustawy (przeważnie rodzice). Gdy spadkobierca nie złoży takiego oświadczenia do czasu upływu wskazanego terminu, przyjmuje się, iż przyjął spadek wprost, w przypadku osób małoletnich, ubezwłasnowolnionych, osób prawnych przyjmuje się, iż przyjęły one spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Na odrzucenie spadku w imieniu osoby małoletniej należy mieć zgodę sądu opiekuńczego. Gdy spadkobierca zmarł przed złożeniem oświadczenia, gdy nie upłynął jeszcze do tego termin, oświadczenie takie mogą złożyć jego spadkobiercy w tym samym terminie co oświadczenie po zmarłym.

Oświadczenie o odrzuceniu składa się wyłącznie przed sądem lub notariuszem. Sądem właściwym jest sąd spadku lub sąd miejsca zamieszkania spadkobiercy (ustnie lub pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym). Takiego oświadczenia nie można już cofnąć. W takim oświadczeniu należy wskazać m.in. zmarłego, datę śmierci, jego wszystkich spadkobierców, wszystkie testamenty oraz tytuł swego powołania. Należy także złożyć wypis aktu zgonu. Uwaga jednak na sytuację, gdy spadkobierca odrzuca spadek, bo ma swoich wierzycieli, którym nie chce płacić. Po odrzuceniu spadek przypada jego zstępnym i oni też muszą odrzucić spadek (często za zgodą sądu opiekuńczego i przy zachowaniu 6-miesięcznego terminu). W tej sytuacji wierzyciele nie są jednak bezsilni. Każdy z nich może bowiem żądać uznania takiego odrzucenia za bezskuteczne. Mają na to 6 miesięcy od powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od odrzucenia spadku. Wierzyciel musi udowodnić, iż dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był dotychczas. Nieważne jest odrzucenie spadku sporządzone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, lub złożone przez osobę , która znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyrażenie swej woli. Nieważne jest także oświadczenie złożone pod wpływem błędu. Może on dotyczyć osoby spadkodawcy, tytułu powołania lub przedmiotu spadku (np. brak wiedzy o stanie majątku spadkodawcy, pod warunkiem zachowania aktów należytej staranności przy badaniu stanu majątku zmarłego). Nieważne jest również oświadczenie złożone pod wpływem groźby. W sytuacji, gdy komuś zależy na odrzuceniu spadku, groźba taka musi być poważna i zagrażać osobie lub jej majątkowi. Uchylenie się od skutków prawnych złożenia oświadczenia woli może nastąpić przed sądem. Sąd ustala wszystkie przesłanki istnienia wady oświadczenia woli i jej skutków. Ciężar dowodu spoczywa na spadkobiercy.

Spadkobierca musi również oświadczyć, czy spadek przyjmuje, czy odrzuca. Prawo do uchylenia się od skutków prawnych wygasa w chwili błędu – 1 rok od wykrycia, w razie groźby w ciągu 1 roku, gdy stan obawy ustał.

Reasumując, należy stwierdzić, iż z otrzymanym spadkiem należy zawsze postępować bardzo ostrożnie. Należy zawsze sprawdzić, w miarę możliwości najdokładniej, stan majątkowy spadkobiercy, by wybrać jedną z ww. trzech dróg postępowania. W przypadku jakichkolwiek trudności lub wątpliwości należy zawsze zasięgnąć porady polskiego adwokata, by ustrzec się czasem bardzo kosztownych błędów.

Monika Skrzypek-Paliwoda
Adwokat
prowadząca w Polsce sprawy z zakresu prawa cywilnego
Kancelaria Adwokacka w Polsce
SEMPER LEX Prawo i Podatki
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.semperlex.pl
tel. 660-464-896
tel. (71) 79 38 900