Przesłanki separacji

Przesłanki separacji są takie same jak przesłanki rozwodu. Sąd, orzekając separację, musi ustalić, czy między stronami nastąpił zupełny rozkład pożycia, czyli zanik więzi fizycznej, duchowej, gospodarczej. Rozkład ten nie musi jednak być trwały, tak jak w przypadku rozwodu. Sąd bada również, czy nie występują przeszkody do orzeczenia separacji, tj. dobro małoletnich dzieci stron lub sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Orzekając separację, sąd wskazuje, który z małżonków ponosi winę za zupełny rozkład pożycia. Tylko na zgodny wniosek stron sąd może zaniechać orzekania o winie, tak samo dzieje się, gdy małżonkowie zgodnie domagają się orzeczenia separacji. Również w trakcie rozwodu małżonek żądający rozwodu może zmienić swe powództwo i żądać separacji, gdy np. widzi możliwość pojednania się w przyszłości z drugą ze stron.

Procedura sądowa

Sprawy o separację rozpoznaje sąd okręgowy. Od jego orzeczenia można wnieść apelację do sądu II instancji. Wyczerpuje to już całą drogę sądową, gdyż skarga kasacyjna nie jest dopuszczalna w sprawach o rozwód i separację. Posiedzenia w sprawach separacji odbywają się przy drzwiach zamkniętych. Właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, gdzie oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeśli jedno z nich w okręgu tego sądu nadal przebywa, gdy takiego miejsca nie ma, właściwy jest sąd dla miejsca zamieszkania pozwanego. Sprawa zostaje wszczęta po złożeniu pozwu do sądu, do niego należy dołączyć odpowiednie dokumenty, np. odpis aktu małżeństwa z USC. Gdy nie jest znany adres zamieszkania pozwanego, można prowadzić sprawę z udziałem kuratora wyznaczonego przez sąd. W pozwie należy też zdecydować, czy żądamy orzeczenia o winie, podziału majątku stron lub podziału wspólnego mieszkania stron. Małżeństwo nie może zostać rozwiązane w przypadku śmierci drugiej ze stron. W tej sytuacji sąd umorzy postępowanie. Pozew wnosi się do sądu w dwóch egzemplarzach, jeden z nich zostaje w sądzie, drugi zaś sąd doręcza pozwanemu. Pozew przed złożeniem należy opłacić opłatą sądową w wysokości 600 zł (orzeczenie separacji na zgodny wniosek stron kosztuje 100 zł).

Można jednak starać się o zwolnienie od kosztów, opisując swoją sytuację materialną (tj. dochody, wydatki, osoby na utrzymaniu, pożyczki, kredyty itp.). Wtedy sąd decyduje, czy zwalnia stronę z opłaty i w jakiej wysokości. Stronie, która została zwolniona z kosztów, przysługuje również prawo wystąpienia do sądu o przydzielenie adwokata z urzędu, którego opłaca Skarb Państwa. Pozwany może po otrzymaniu odpisu pozwu złożyć odpowiedź na pozew, jest to dobrowolne. W sytuacji jednak, gdy sąd zobowiąże pozwanego do złożenia odpowiedzi lub strony do składania dalszych pism przygotowawczych, niewywiązanie się z tego obowiązku może powodować negatywne dla strony skutki w postaci przyznania okoliczności powołanych przez drugą stronę. Składanie pism w trakcie sprawy możliwe jest tylko za zgodą sądu. Pismo złożone bez zgody sądu podlega zwrotowi i nie wywołuje żadnych skutków prawnych, chyba że obejmuje wyłącznie zgłoszenie dowodów, które można zgłaszać w każdej chwili. Sąd może również skierować strony do mediacji, gdy uzna, że istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa i gdy strony wyrażą na to zgodę. W trakcie postępowania sąd może również jeden raz zawiesić postępowanie, gdy uzna, iż strony mogą się w tym czasie pogodzić. Zawieszenie takie trwa 3 miesiące. Po tym czasie sąd podejmuje postępowanie i gdy nie dojdzie do porozumienia małżonków, bada wystąpienie przesłanek separacji. W trakcie procesu sąd przesłuchuje świadków, strony, bada zgłoszone dowody. Rozprawa odbywa się ustnie w obecności obu stron, chyba że są one zastępowane przez pełnomocników, wtedy pełnomocnicy reprezentują interesy swoich klientów.

Separacja na zgodny wniosek stron

Sprawa ze zgodnego wniosku stron o orzeczenie separacji odbywa się w postępowaniu nieprocesowym przed sądem okręgowym. Właściwy jest sąd miejsca wspólnego pobytu małżonków. Gdy nie mają oni wspólnego miejsca zamieszkania, właściwy jest sąd według miejsca zamieszkania pozwanego, gdy takiego nie ma, to według miejsca zamieszkania powoda. W sytuacji gdy jeden z małżonków zmarł lub cofnął zgodę na separację, sąd umarza postępowanie. Orzekając o separacji na zgodny wniosek stron, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. Gdy jednak jeden z małżonków żąda orzeczenia o winie, sąd przyjmuje, iż nie ma zgodnego wniosku stron i umarza postępowanie. Wtedy małżonek żądający separacji musi wnieść pozew do sądu w trybie procesowym. Również na zgodny wniosek stron sąd orzeka o zniesieniu separacji w trybie nieprocesowym. W tej sytuacji ustają wszelkie skutki separacji. Na żądanie małżonków sąd może jednak utrzymać rozdzielność majątkową między małżonkami.

Wyrokowanie

Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, odnosząc się tylko do żądania zawartego w pozwie. Sąd odczytuje intencję oraz ustnie podaje motywy rozstrzygnięcia. Na żądanie strony zgłoszone w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku sąd sporządza pisemne uzasadnienie wyroku. Następnie strona niezadowolona z wyroku może wnieść do sądu, który wydał wyrok, apelację w ciągu dwóch tygodni od odebrania wyroku z uzasadnieniem. Wniesienie apelacji wymaga również wniesienia opłaty w wysokości 600 zł na rzecz sądu. Nowe fakty i dowody można powołać w apelacji tylko wyjątkowo, gdy ich powołanie przed sądem I instancji nie było możliwe. Druga strona może wnieść odpowiedź na apelację wprost do sądu II instancji. Apelację rozpoznaje sąd apelacyjny w składzie trzech sędziów zawodowych. Sąd nie może zmienić wyroku na niekorzyść strony, która wniosła apelację, chyba że druga strona też wniosła apelację. Sąd II instancji może albo oddalić apelację, albo ją uwzględnić i zmienić zaskarżony wyrok. Wyjątkowo sąd II instancji może uchylić wyrok sądu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Strona, która wniosła apelację, zawsze może ją cofnąć.

To tylko niektóre zasady procedury obowiązujące w sprawach o separację, w przypadku wątpliwości lub obaw o wynik toczącej się sprawy – w tak ważnych życiowo kwestiach – stanowczo doradzam kontakt z polskim adwokatem, który zadba o dochowanie wszelkich wymogów formalnych w celu uzyskania najlepszego dla strony wyniku.

Monika Skrzypek-Paliwoda
Adwokat
prowadząca w Polsce sprawy z zakresu prawa cywilnego
Kancelaria Adwokacka w Polsce
SEMPER LEX Prawo i Podatki
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.semperlex.pl
tel. 660-464-896, tel. (71) 79 38 900