Szanowni Czytelnicy, przedstawiam Państwu kolejny artykuł z cyklu "Powroty". Do tej pory ukazały się następujące teksty: "Obywatelstwo polskie dla dzieci urodzonych w Kanadzie", "Polskie dokumenty tożsamości", "Rozwód w Kanadzie i jego skutki prawne w Polsce", "Jak nabyć spadek w Polsce – zasady dziedziczenia", "Zachowek – ochrona osób najbliższych przed pominięciem w testamencie", "Jak nabyć własność nieruchomości w Polsce, nie będąc jej właścicielem – instytucja zasiedzenia", "Podział majątku małżonków po rozwodzie – według prawa polskiego", "Testament w Polsce – jak sporządzić ważny dokument", "Ustalenie ojcostwa dziecka – według prawa polskiego", "Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka – według prawa polskiego", "Darowizna w Polsce – czyli jak skutecznie przekazać majątek najbliższym za życia", "Dział spadku – według prawa polskiego", "Podatek od spadków i darowizn w Polsce", "Obowiązki alimentacyjne między byłymi małżonkami", "Kontakty z dzieckiem po rozwodzie według prawa polskiego", "Zapis windykacyjny – nowy sposób rozporządzania majątkiem po śmierci", "Sposoby uniknięcia zapłaty zachowku – w świetle polskiego prawa spadkowego".

W dzisiejszym artykule omówię instytucję odrzucenia spadku – jako sposób na uniknięcie dziedziczenia długów. Należy bowiem pamiętać, iż spadek to nie tylko majątek, ale też czasem długi spadkodawcy. Zanim więc spadkobierca przyjmie spadek, powinien sprawdzić, czy zobowiązania zmarłego nie przewyższą jego majątku. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia – ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku.
Spadkobierca ma trzy możliwości:
• może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (proste przyjęcie spadku),
• może przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
• może spadek odrzucić.
Proste przyjęcie oznacza, że w przypadku gdy długi spadkowe będą większe niż wartość masy spadkowej, spadkobierca będzie za nie odpowiedzialny z całego swego majątku. Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, iż spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości spadku. W przypadku odrzucenia spadku nie będzie musiał w ogóle spłacać wierzycieli. Nie można już odwołać swego oświadczenia o odrzuceniu spadku, dlatego ten krok trzeba dobrze przemyśleć. W miejsce tej osoby wchodzą jego dzieci i wnuki.
Odrzucić spadek może zarówno spadkobierca testamentowy, jak i ustawowy. Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o powołaniu do dziedziczenia (spadkobierca ustawowy od dnia śmierci spadkodawcy, spadkobierca testamentowy od dnia gdy dowiedział się o istnieniu testamentu). Dla osób niepełnoletnich lub ubezwłasnowolnionych termin liczony jest od dnia, gdy wiedzę w tym zakresie pozyskał ich przedstawiciel ustawowy. Brak złożenia oświadczenia w terminie 6 miesięcy oznacza proste przyjęcie spadku. Dla osób niepełnoletnich lub ubezwłasnowolnionych brak oświadczenia w terminie oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może złożyć tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, w stosunku do innych osób takie oświadczenie może złożyć tylko ich przedstawiciel ustawowy za zgodą sądu opiekuńczego. Gdy spadkobierca umrze przed złożeniem takiego oświadczenia w ustawowym terminie, takie oświadczenie mogą w jego imieniu złożyć jego spadkobiercy.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed sądem miejsca zamieszkania lub przed sądem spadku, można je także złożyć przed notariuszem. Oświadczenie takie nie może być jednak odwołane. Spadkobierca musi wymienić osoby należące do kręgu spadkobierców, powołać wszystkie znane sobie testamenty oraz dołączyć akt zgonu spadkodawcy.
Czasem zdarza się, iż spadkobierca celowo odrzuca spadek, by uchronić się przed własnymi wierzycielami. Wtedy w jego miejsce wejdą jego zstępni i to oni odziedziczą majątek. Przepisy kodeksu cywilnego chronią w takiej sytuacji wierzycieli. Jeżeli spadkobierca odrzuci spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z nich może domagać się aby czynność ta w stosunku do niego została uznana za bezskuteczną. Mają oni na to termin 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o odrzuceniu spadku.
Nieważne jest oświadczenie woli złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu lub złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyrażenie woli (np. choroba, starość i schorzenia z tym związane, np. utrata pamięci). Nieważne jest również oświadczenie złożone pod wpływem błędu np. co do osoby spadkodawcy, tytułu powołania lub majątku (np. brak wiedzy o rzeczywistym majątku spadkodawcy). Za nieważne zostanie uznane również oświadczenie złożone pod wpływem groźby, gdy ktoś będzie chciał zmusić spadkobiercę do odrzucenia spadku, a groźba ta jest poważna i dotyczy osoby lub majątku. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia może nastąpić tylko przed sądem, gdzie trzeba wykazać powody nieważności oświadczenia woli i je udowodnić. Spadkobierca musi również jednocześnie oświadczyć, czy spadek przyjmuje, czy odrzuca. Prawo do uchylenia się od skutków oświadczenia woli pod wpływem błędu wygasa po upływie roku od jego wykrycia, a w razie groźby w ciągu roku od dnia gdy stan obawy ustał.
Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden z nich spełni świadczenie, może żądać od pozostałych zwrotu zapłaconej kwoty proporcjonalnie do wysokości udziałów. Od chwili działu spadkobiercy odpowiadają tylko do wysokości swoich udziałów.
Podsumowując, należy podkreślić, iż trzeba sobie zawsze zdawać sprawę, iż w skład spadku mogą również wchodzić długi spadkodawcy. I w skrajnych przypadkach spadek, zamiast cieszyć, może narazić nas na utratę własnego majątku. Dlatego też trzeba zawsze podjąć starania w celu ustalenia, co wchodzi w skład spadku (w urzędach, bankach, ZUS, urzędzie skarbowym) przed podjęciem decyzji w przedmiocie przyjęcia czy odrzucenia spadku. Mamy na to 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy. Możemy to zrobić osobiście lub za pośrednictwem polskiego adwokata, który pomoże w załatwieniu wszelkich formalności i przeprowadzeniu sprawy spadkowej.
Monika Skrzypek-Paliwoda
adwokat
reprezentująca w całym kraju sprawy
Polaków powracających do Ojczyzny
prowadząca Kancelarię Adwokacką w Polsce