Przedstawiam Państwu kolejny artykuł z cyklu "Powroty". Do tej pory w jego ramach ukazały się następujące artykuły: "Obywatelstwo polskie dla dzieci urodzonych w Kanadzie", "Polskie dokumenty tożsamości", "Rozwód w Kanadzie i jego skutki prawne w Polsce", "Jak nabyć spadek w Polsce – zasady dziedziczenia", "Zachowek – ochrona osób najbliższych przed pominięciem w testamencie", "Jak nabyć własność nieruchomości w Polsce, nie będąc jej właścicielem – instytucja zasiedzenia", "Podział majątku małżonków po rozwodzie – według prawa polskiego", "Testament w Polsce – jak sporządzić ważny dokument", "Ustalenie ojcostwa dziecka – według prawa polskiego", "Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka – według prawa polskiego", "Darowizna w Polsce – czyli jak skutecznie przekazać majątek najbliższym za życia", "Dział spadku – według prawa polskiego", "Podatek od spadków i darowizn w Polsce", "Obowiązki alimentacyjne między byłymi małżonkami", "Kontakty z dzieckiem po rozwodzie według prawa polskiego", "Zapis windykacyjny – nowy sposób rozporządzania majątkiem po śmierci", "Sposoby uniknięcia zapłaty zachowku – w świetle polskiego prawa spadkowego", "Odrzucenie spadku jako sposób na uniknięcie długów spadkowych", "Konto bankowe w Polsce – co się z nim dzieje po naszej śmierci?" oraz "Intercyza w Polsce jako sposób na uniknięcie długów współmałżonka".
W dzisiejszym artykule omówię skutki podatkowe otrzymania spadku od dalekiego krewnego lub osoby obcej na gruncie polskich przepisów podatkowych.
Nabycie w drodze spadku rzeczy lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski podlega co do zasady opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Wysokość podatku zależy od stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą. Tylko najbliższa rodzina, po spełnieniu prawem wymaganych warunków, jest zwolniona z podatku. W Polsce wyodrębnione zostały trzy grupy podatkowe.
Dalecy krewni i osoby obce względem spadkodawcy należą do trzeciej grupy podatkowej. Tu obciążenia podatkowe są najwyższe i wynoszą odpowiednio 12 proc., 16 proc. lub 20 proc.
Podatek naliczany jest według skali od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Dla nabywców zaliczanych do trzeciej grupy podatkowej kwota wolna wynosi 4902 zł. Do wartości rzeczy nabytych od tej samej osoby dolicza się wartość rzeczy wcześniej nabytych od tej samej osoby w ciągu 5 lat.
W podatku od spadków i darowizn podatnik jednak sam nie dokonuje obliczenia podatku. Podatnik ma obowiązek jedynie złożyć zeznanie podatkowe na druku SD-3 w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Przeważnie jest to upływ 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku lub od rejestracji aktu poświadczenia dziedziczenia.
W składanym zeznaniu podatnik określa osobę spadkodawcy i nabyty majątek. Na tej podstawie naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której określi wysokość podatku. Termin płatności podatku wynosi 14 dni od doręczenia decyzji spadkobiercy.
Należy pamiętać, iż podstawę opodatkowania będzie stanowiła czysta wartość spadku, tj. po potrąceniu długów i ciężarów. Wartość spadku określa się na podstawie stanu z dnia nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Do długów i ciężarów spadkowych zalicza się m.in. obowiązek wykonania polecenia lub zapisu, koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy (gdy nie były pokryte z jego majątku), koszty pogrzebu spadkodawcy łącznie z nagrobkiem (jeśli nie zostały pokryte z zasiłku pogrzebowego, lub majątku spadkodawcy), koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, wypłaty z tytułu zachowku lub inne określone w przepisach prawa cywilnego.
Wartość przedmiotów spadkowych określa sam spadkodawca, urząd skarbowy przyjmuje tak podaną wartość pod warunkiem, iż odpowiada ona wartości rynkowej. Wartość tę ustala się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Możliwe jest jednak indywidualne wskazanie cech danego przedmiotu wpływających na zmniejszenie jego wartości, np. gdy dana nieruchomość jest bardzo stara, nieremontowana od wielu lat, ma utrudniony dostęp do drogi publicznej lub uciążliwe sąsiedztwo.
Gdy organ podatkowy nie akceptuje wskazanej w zeznaniu wyceny wezwie spadkodawcę do jej podwyższenia i poda przedział cenowy istniejący na rynku dla danej rzeczy.
Jeżeli nabywca nie dokona korekty wskazanej wartości, naczelnik urzędu skarbowego zatrudni rzeczoznawcę, który wykona wycenę odziedziczonej rzeczy. Gdy wartość wskazana przez rzeczoznawcę będzie znacząco różnić się od wskazanej w zeznaniu, koszty wyceny poniesie spadkobierca.
Istnieje jednak sytuacja, gdy spadkobierca z III grupy podatkowej może być zwolniony z podatku. Następuje to w przypadku, gdy spadkobierca nabył dom lub mieszkanie od osoby, nad którą sprawował opiekę, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisu przez notariusza.
Nie wlicza się w tej sytuacji do podstawy opodatkowania czystej wartości nieruchomości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m kw. powierzchni użytkowej. Podatnik taki jest zwolniony z opodatkowania pod warunkiem nieposiadania własnego mieszkania własnościowego, komunalnego lub nawet umowy najmu (chyba że przekaże go dzieciom, wnukom, Skarbowi Państwa lub gminie).
Nabywca taki musi w ciągu 1 miesiąca złożyć zeznanie SD-3 i wskazać w nim informacje o majątku, jednocześnie w uwagach do zeznania musi poinformować naczelnika urzędu skarbowego, iż zamierza skorzystać ze zwolnienia w ramach ulgi mieszkaniowej. Jeśli wszystkie warunki zostaną spełnione, naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której przyzna ulgę.
Aby nie stracić zwolnienia musi on zamieszkać w odziedziczonym lokalu i nie można dokonać jego zbycia w ciągu 5 lat od dnia złożenia zeznania lub od dnia zamieszkania w nabytym lokalu – gdy przed złożeniem zeznania w nim nie mieszkał (musi to nastąpić w ciągu roku od dnia złożenia zeznania).
Fakt zamieszkania w danym lokalu musi być potwierdzony zameldowaniem na pobyt stały.
Nabywając spadek, należy więc pamiętać o konieczności rozliczenia z urzędem skarbowym, jednak umiejętne stosowanie przepisów prawa lub skorzystanie z pomocy adwokata pozwoli w niektórych przypadkach uniknąć zapłaty podatku i pozwoli w pełni cieszyć się odziedziczonym majątkiem.
Monika Skrzypek-Paliwoda
adwokat
reprezentująca w całym kraju sprawy Polaków powracających do Ojczyzny,
prowadząca Kancelarię Adwokacką
w Polsce
