Istnieją generalnie dwie możliwości kupna biznesu w Kanadzie – poprzez nabycie jego mienia (assets) lub jego akcji (shares), zakładając, że biznes ten funkcjonuje jako spółka akcyjna (corporation). Na potrzeby poniższej dyskusji zakładamy, iż nabywany biznes funkcjonuje jako corporation. Jeżeli nie, jest jedynie jedna możliwość – kupno mienia. Często poradniki wyjaśniające te dwie metody tłumaczą, iż nabywający mienie nabywa jedynie to, co firma posiada, natomiast nabywający akcje nabywa "jedynie" akcje danej firmy (corporation). Aczkolwiek pierwsza część tego stwierdzenia jest w większości prawdziwa, to druga prowadzi do podstawowego niezrozumienia istoty tych transakcji.
    Nabywający mienie zainteresowany jest jedynie nabyciem tego, co biznes posiada (urządzenia, środki produkcji, materiały, umowy, w tym umowę wynajmu lokalu, gdzie biznes funkcjonuje, jego nazwę, dobre imię – tzw. goodwill, listy klientów i dostawców itp.), aby móc w dalszym ciągu ten biznes prowadzić i osiągać zyski. Jednak kupujący osiągnie swój cel, to znaczy kupi "jedynie" mienie i nic więcej, w sytuacji jeżeli dokładnie zbada, że nie jest ono obciążone zadłużeniami. Jeżeli tego nie zrobi, "kupi" więcej, gdyż "nabędzie" również zobowiązania biznesu zabezpieczone tymże mieniem. W takich sytuacjach urząd podatkowy lub prywatni kredytorzy mogą go w dalszym ciągu ścigać za należne im płatności, jeżeli zabezpieczeniem tych płatności było nabyte mienie. A zatem zadaniem kupującego assets danego biznesu nie jest więc "kupno" całego biznesu, lecz kupno jedynie tego, co biznes posiada. Reszta, czyli zadłużenia i zobowiązania biznesu nie zabezpieczone mieniem, pozostają "własnością" (czyli odpowiedzialnością) poprzedniego właściciela.
    W przeciwieństwie do kupna mienia, nabywający akcje poprzez ich nabycie nabywa całość biznesu, czyli wszystko co dany biznes posiada – nie tylko akcje (które dają mu prawną kontrolę nad biznesem i możliwość zarządzania nim), lecz całe mienie (to niezbędne do funkcjonowania biznesu, jak i to niepotrzebne) oraz cały "bagaż" przeszłych, obecnych, i przyszłych zobowiązań biznesu, jego "obciążenia" i należności.

    KTÓRA FORMA LEPSZA?
    Która z tych form jest lepsza, zależy od wielu czynników oraz od tego czy odpowiedź pada ze strony sprzedającego, czy kupującego. Zazwyczaj sprzedający woli sprzedać akcje, kupujący natomiast chce nabyć assets. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na decyzje są konsekwencje podatkowe, aktualna lub potencjalna odpowiedzialność za nieuregulowane lub nieznane zobowiązania oraz wymogi proceduralne związane z przekazaniem różnych rodzajów własności. 

    ZALETY KUPNA MIENIA
    Oprócz tych podanych powyżej, podstawową zaletą kupna mienia jest możliwość dokładnego wyboru, które mienie się nabywa i za jaką cenę. Aczkolwiek w praktyce kupujący najczęściej nabywa całość mienia, nie musi jednak tego robić. Może wykluczyć z listy zakupu zbędny sprzęt lub towar, aby jednak transakcja nie miała dodatkowych konsekwencji podatkowych, należy nabyć ok. 90 proc. mienia niezbędnego do operacji biznesu. Drugą zaletą kupowania assets jest to, iż nabyte mienie będzie zaksięgowane po cenie sprzedaży z możliwością odpisania straty jego wartości w przyszłości. Trzecią zaletą jest fakt, że najczęściej kupujący i sprzedający uzgadniają alokację całkowitej ceny transakcji na poszczególne kategorie nabywanego mienia (equipment, inventory, goodwill, leasehold improvements itp.) dla obopólnej korzyści podatkowej. Pomimo tego, że strony mają sprzeczne interesy także w tym zakresie – sprzedający najczęściej będzie nalegał na jak największy goodwill, kupujący na jak najmniejszy oraz na jak największą alokację na pozostałe elementy, zwłaszcza equipment – kompromis najczęściej jest możliwy. Czwartą zaletą kupowania assets jest fakt, iż w przypadku biznesu, który zatrudnia pracowników, nabywający mienie nie przejmuje zobowiązań związanych z umowami o pracę i ich pochodnymi (co jest zwłaszcza korzystne, jeżeli są to pracownicy o długim stażu). Nowa firma nie musi obawiać się o kosztowne odprawy, a gdy chce, może zatrudnić tych samych pracowników od nowa. Wreszcie, w przypadku nabywania mienia biznesu podupadającego, zaletą jest fakt, iż można się przedstawić na rynku jako nowa firma, "odcinając" się od złego "obrazu" firmy odchodzącej.

    WADY KUPNA MIENIA
    Podstawową wadą jest konieczność zawierania nowych umów z dostawcami, odbiorcami, umów o wynajem (w tym wynajem lokalu, gdzie biznes jest prowadzony – lease) oraz osobnego przekazywania tytułów własności do tych składników mienia, które takie tytuły posiadają (na przykład rejestracje pojazdów), a także konieczność ponownego uzyskiwania niezbędnych pozwoleń, licencji, zgód itp. Należy również pamiętać, iż w celu ograniczenia prawdopodobieństwa, iż nabyte mienie będzie w dalszym ciągu obciążone zadłużeniami, kupujący (a raczej jego prawnik) musi dopilnować dopełnienia wszystkich formalności wymaganych przez odpowiedni statut – Bulk Sales Act (Ontario). Ponadto, w przypadku gdy kupujemy solidną firmę o długich tradycjach i dobrej historii kredytowej (zwiększającej na przykład możliwość wygrywania przetargów), nabycie mienia w przeciwieństwie do nabycia akcji utrudnia możliwości przejęcia tego dorobku. Wreszcie, z punktu widzenia sprzedającego (czyli corporation sprzedającej mienie), sprzedaż mienia może mieć kosztowne konsekwencje podatkowe związane z podatkiem od zysku, który w przypadku transakcji dotyczącej mienia jest zyskiem "zwykłym", a nie capital gain jak w przypadku akcji.

    ZALETY KUPNA AKCJI
    Zaletą kupna akcji, zwłaszcza w przypadku nabycia prosperującego, dobrze zorganizowanego i nie mającego "ukrytych" zobowiązań, biznesu, jest fakt nabycia go bez konieczności indywidualnego przekazywania poszczególnych składników majątku, uzyskiwania osobnych pozwoleń, licencji itp. Z punktu widzenia sprzedającego, sprzedaż akcji pozwala na duże oszczędności podatkowe poprzez skorzystanie z tzw. capital gains exemption, która w chwili obecnej wynosi 750.000,00 dol. na osobę (czyli indywidualnego akcjonariusza). Ponieważ "towarem" sprzedawanym w tym przypadku są akcje, i ponieważ sprzedającym jest osoba fizyczna, skorzystanie z tej ulgi jest możliwe. W przypadku większych transakcji, kupowanie akcji jest jeszcze bardziej atrakcyjne, gdy właścicielami akcji jest kilku akcjonariuszy.

    WADY KUPNA AKCJI
    Główną wadą kupna akcji, jak podkreśliliśmy powyżej, jest zakup całego "bagażu" firmy, czyli jej dobrych i złych stron, które, w przypadku tych ostatnich, mogą być kosztowne do rozwiązywania w przyszłości. Aczkolwiek każda transakcja nabycia akcji wiąże się z otrzymaniem pisemnych osobistych gwarancji akcjonariuszy sprzedających akcje co do zadośćuczynienia kupującym w przypadku strat, gwarancje osobiste zawsze są jedynie tyle warte, ile wypłacalne są osoby ich udzielające. Poza tym, długi najczęściej będą musiały być spłacone dużo wcześniej przed możliwością odzyskania ich od poprzednich właścicieli akcji.
Janusz Puźniak
Barrister and Solicitor (Ontario, Canada)
Attorney at Law (Missouri and New York, USA)
905-890-2112
416-999-3023